پس از واقعه جانسوز کربلا نه هر قومی بلکه هر کسی کوشید تا مبادا این حادثه مهم به فراموشی سپرده شود یکی از اقوامی که در روشن نگاه داشتن این مشعل حماسی کوشش بسیار کردند، ایرانیان بودند که به هر بهانه گاه و بی گاه با اختراع نمادهایی که هم نشان ایرانی داشت و هم اسلامی کوشیدند تا مبادا حماسه حسینی به فراموشی سپرده شود. یکی از راههایی که در فروزان نگه داشتن این شور حسینی سهمی به سزا داشت برپایی مراسم تعزیه بود.
تعزیه در میبد :
در میبد سابقه تعزیه خوانی به حدود 400 سال پیش می رسد که نسخ تاریخی آن نسل به نسل و دست به دست به ما رسیده است ، اما نسخی که امروزه بیشتر در دسترس است به زمان محمد شاه قاجار و ناصر الدین شاه می رسد که قریب یک قرن و اندی قدمت دارند.
پیشکسوتان تعزیه:
تعزيه خوانهاي ميبدي كه ياد آنها در سينه ها باقي مانده و نامشان با گذشت سالها فراموش نشده به شرح زير مي باشند.
فيروزآباد
1- مرحوم اكبر شاه كه پس از او پسرانش رحمه ا… عليهم بنامهاي محمود اكبر شاه –شيخ رضاي اكبر شاه –علي آقاي اكبر شاه كه كلاً اوليا خوان[1] بوده اند و عمده تاً از صدايي دلنشين برخوردار. محمود اكبر شاه كه پس از او فرزندانش سيره اورا دنبال نكردند. و شيخ رضاي اكبركه پس از او فرزندانش رضا و يونس گاه گاهي در مراسمات شركت داشتند. علي آقاي اكبرشاه كه پس از او پسرش حاج كاظم فراتي و نوه اش علي فراتي هنوز هم در تعزيه فعاليت دارند .
2- مرحوم ملا كاظم كه پس از او پسرانش محمد ملا كاظم– حسن ملا كاظم –فرهاد ملا كاظم –عباس ملا كا ظم راهش را ادامه دادند . مرحوم محمد ملا كاظم اشقياء خوان[2] و پس از او پسرش مظفر كار او را دنبال كردوهنوز هم گاه وبيگاه در مراسم تعزيه شركتي دارد.مرحوم حسن ملا كاظم اولياء خوان و پس از او پسرش غضنفر گاه وبيگاه شركتي فعال دارد .مرحوم عباس ملا كاظم تعزيه خوان نبوده ولي يكي از شيپور چي هاي معروف تعزيه بوده است .فرهاد ملا كاظم اولياء خوان پيرمردي است هشتاد و چند ساله كه هنوز هم با صدايي دلنشين تعزيه مي خواند .
3- مرحوم محمد اسماعيل حاجي اولياء خوان كه صدايي به غايت جذاب داشته است ولي فرزندانش كار اورا دنبال نكردند .
4- مرحوم حاج علي مراد مكتب داري بنام و تعزيه گرداني خبره بوده است ولي پس از او كسي كارش را دنبال نكرد .
5- مرحوم حاج احمد علي موجودي كه گاه گاهي در تعزيه هاي محلي نقشي را ايفا كرده است بخصوص در تعزيه شهادت امام حسين (ع) نقش قيس هندي را ايفا مي كرده است پس از او كسي كارش را دنبال نكرد .
6- مرحوم حاج اسدا …خادم الحسيني و مرحوم حاج حبيب ا… خادمي كه هر دو برادر بوده اند و گاه و بي گاه نقشهاي تعزيه را ايفا مي كرده اند بخصوص حاج اسدا …كه اكثراً نقش عابس ( جنگجوي عريان ) را ايفا مي كرده است.
7- مرحوم استاد غلام بقايي كه انبياء خوان بوده و پس از او تنها پسرش محمد بقايي گاه وبيگاه در تعزيه ها شركت دار د.
8- مرحوم حاج ابوالحسن قاسمي معروف به حاجي خان كه اشقياء خوان بوده و پس از او كسي كارش را دنبال نكرد .
9- مرحوم غلا مرضاي وزير كه انبياء خوان بوده و پس از او كسي كارش را دنبال نكرد.
10- حاج غلامحسين مقني باشي ( معروف به غلامحسين اكبر) كه اولياء خوان بوده و هنوز هم از جوهره صدايي دلنشين برخوردار است و گاه گاهي در تعزيه ها شركت مي كند.
11- مرحوم حسينعلي ملا حسن كه انبياء خوان بوده و پس از او كسي كارش را دنبال نكرد.
دراويش ميبدي (فيروزآباد)
در راستاي ارادت به خاندان علي (ع) و برا ئت از دشمنان اين سلسله پاك گروهي در سبك و روشي ديگر گام زدند كه به دراويش معروفند آنها با لباس مخصوص و سفيد رنگ و تبرزين و كشكول شهر به شهر و گاه در شهر خود محل به محل با آوازي دلنشين به مدح شاه مردان علي (ع) مي پرداختند و خوشبختانه شهر باستاني ما ميبد نيز از وجود ذي ارزش آنها بي بهره نبوده است.
دراويش مشهور فيروزآباد
مرحوم درويش ملا مؤمن كه از قديمي ترين دراويش اين خطه بوده و در ميان مردم قدر و منزلتي داشته است.
مرحوم درويش علي اكبر كه با درويش ملا موءمن نسبتي نزديك داشته و هنوز هم سالخوردگان از سجا ياي اخلا قي و كراماتش تعريف مي كنند .
مرحوم درويش قنبر كه نا یيني الاصل بوده و در اوان نو جواني به ميبد آمده و ساكن گرديده و از آن پس ازواج كرده و ماندگار گرديده است .
مرحوم درويش عباسعلي كه يك دهه بيشتر از وفاتش نمي گذرد.
نقش شير در تعزيه:
يكي از نقش هايي كه در تعزيه ها عمو ماً و در تعزيه شهادت امام حسين (ع) خصو صاً قابل توجه است نقش شيري است هندي كه در مصاف با قيس هندي و وزيرش قرار مي گيرد و امام حسين (ع) براي نجات آ ن دومي شتابد. مورد دوم شير و فضه است كه در اين قسمت شير براي حراست از اجساد شهداء و حمايت از كودكان اهل بيت ظاهر مي شود مورد سوم پرده و شير در مجلس مأمون در تعزيه امام رضا است كه شير حميد بن قحطبه را مي درد.
صاحبان نقش شير در تعزيه فيروزآباد
مرحوم شير حسين كه پس از او پسرانش اكبر شير حسين و حاجي محمد حسن شير حسين راهش را ادامه دادند. اكبر شير حسين كه از او پسري نبود تا ادامه دهنده راهش باشد. حاج محمد حسن كه پس از او پسرش مرحوم حاج حسين شيري راهش را ادامه داد وبعد از حاج حسين فرزندش رضا شيري و نوه هايش ابوالفضل و هادي كه هم اكنون نيز اين نقش را ايفا مي كنند.
مرحوم هاشم فاضلي كه پس از وي كسي كارش را دنبال نكرد.
توضیح: نقش شير در خانواده موروثي بوده و ديگري حق پوشيدن اين لباس را نداشته است.
! سید ابوالفضل دهقانی فیروزآبادی
1- : اولياء خوان–انبياء خوان : هر دو به يك معني ، يعني كسي كه نقش موافق يا ابرار را مي خواند مثل نقش امام حسين (ع)، حضرت ابوالفضل (ع) و ديگر شهداء
2- اشقياء خوان : شمرخوان ، كسي كه نقش آل اميه را ايفا مي كند.
