تعزیه هنر بومی میبد

تعزیه خوانهای بنام میبد (ده آباد)

يكي از هنرهاي بومي ايران كه ريشه در آيين و اعتقادات مذهبي اين مرز و بوم دارد تعزيه است. دير زماني است كه اين هنر بپا دارنده عزاي سالار شهيدان است. و گاه و بي گاه به بهانه سوگواري ائمه اطهار عليهم السلام اين هنر خودي نشان مي دهد. در شهر ما ميبد هم قريب 400 سال از تولد اين هنر مي گذرد. اين هنر كه آميخته تركيبي از هنرهاي مختلفي چون موسيقي، آواز، مجسمه سازي و دكور و… مي باشد يكي از اصيل ترين نوع نمايشها در دنيا است.   

گروه سادات:

 این گروه کلاً از یک خانواده که نسل در نسل تعزیه گردان و تعزیه خوان بودند. اجداد ایشان اصلاً از اهالی خور و بیابانک بودند که به ترک آباد اردکان هجرت کردند و پس از سالیان چند از آنجا در ده آباد میبد مقیم شدند. و اکنون قریب دو قرن است که ساکن این محل می باشند. طبق شجرنامه ای که از پیشینیان آنها به یادگار مانده نسب آنها به امام زین العابدین (ع) می رسد.

تعزیه خوانها و تعزیه گردانهاي سلف ایشان:

آقا سید محمود و آقا سید ابوا لحسن گلاب

نسخ قدیمی که امروز نیز از آن استفاده می شود از این 2 برادر به یادگار مانده است که هر دو تعزیه خوان و تعزیه گردان بوده اند. و سید اسدا… و سید ابوالحسن نیز هر دو برادر و پایه گذار هنر شبیه خوانی در میبد بوده اند. در قدیمترین حسینه ی ده آباد که مجموعه ای است ارز شمند از مسجد، آب انبار، و حسینه و قریب 200 سال از قدمت آن می گذرد هنر نمایی می کردند.

آقا سید محمود و آقا سید نعمت ا… نیز هر دو برادر بوده اند که پس از خود دنباله روی نداشتند که هنر آن ها را ادامه دهند آقا سید یحیی و آقا سید ابوالحسن هر دو پسرانی داشتند که این هنر را تا هم اکنون نیز ادامه دادند. بزرگترین یادگار تعزیه خوان های مشهور به گلاب شجره نامه و جنگ ارزشمندی است که از آن ها به جا مانده است.

تعزیه خوانهای حال حاضر سلسله ی گلاب:

آقا سید اسدا…گلاب و فرزندش سیدمحمدعلی گلاب

آقا سید رضا گلاب و فرزندش سید جمال گلاب که هر چهار تن هم اکنون نیز در قالب گروه تعزیه خوانی سادات فعالیت دارند و جزء سادات بنام و مورد احترام هستند.

دیگر تعزیه خوان های ده آباد:

 حاج ملا ّحسین شمر (آقا رضی) فرزند علی غلام حسین

او دارای تحصیلات علمیه بود مکتب داری مشهور ،نسخه گردانی ماهر و تعزیه خوانی بنام، تعزیه خوانی را از حدود 20 سالگی بنا به نذری که مادرش کرده بود در رشته اشقیا خوانی شروع کرد. قبل از شروع به عتبات عالیات و نجف اشرف مشرف شده و از جناب میرزا یکی از مراجع تقلید آن زمان اجازه گرفت تا در آن لباس درآید و تا سال 52 هجری شمسی که چهره در نقاب خاک کشیده حتی تا آخرین روز های عمر نقش خود را ایفا ی می کرد و آن زمان بیش از 110 سال از عمرش گذشته بود یعنی 90 سال خدمت صادقانه در پیشگاه سید الشهداء(ع).

 شاگردان حاج ملاّحسین:

وي علاوه بر مکتب داری و تعزیه گردانی و تعزیه خوانی به تربیت شاگردانی نیز همت گماشت که هر یک خود پر آوازه شدند. شاگردانی هم چون زنده یاد ها مرحوم حاج غلام حسین مقنی باشی، مرحوم سید ابوالحسن گلاب، مرحوم میرزا حسن شمر، مرحوم حاجی صفر زارع، که هریک پس از عمری خدمت چهره در خاک کشیدند.

از دیگر شاگردان حاج ملاّحسین می توان حاج جواد حاجی ده آبادی، حسن شمر، محمد شمر، سید رضا میرحسینی و سید رضا گلاب را نام برد که هر کدام افتخاری در تعزیه شناسی و تعزیه خوانی هستند.

یادگار های به جا مانده از حاج ملاّحسین: جنگ های متفاوت از تعزیه های مختلف، زره، کلاه خود و خنجر، لباس شمر که هم اکنون نیز نگهداری می شود.

اساتید حاج ملاّحسین:

مرحوم حاجی آخوندی، مرحوم میزا حسن ملاّنسب. مرحوم حاج ملاّحسین با این که در بیشتر نقاط میبد – اردکان – عقدا و یزد تعزیه خوانی و تعزیه گردانی می کرد. قبل از انقلاب اسلامی چندین بار در کنگره جشن هنر شیراز با تنی چند از شاگردانش هم چون حاج جواد و مرحوم غلام حسین مقنی باشی شرکت داشت و رتبه هایی نیز کسب کرد.

مرحوم حاج صفر زارع:

مرحوم حاج صفر زارع و فرزند شهیدش محمد حسین زارع نیز روزگاری چند در حسینه ها و تکایای میبد و دیگر شهرستان ها به هنر نمایی در تعزیه پرداختند. روح هر دو آن ها قرین رحمت باد.

حاج رضا حاجی ، غلام رضا آرمان این دو هنرمند نیز سال ها تعزیه خوانی و تعزیه گردانی کردند اما از خود فرزندی نداشتند که راه آن ها را ادامه دهند.(یادشان گرامی باد)

حاج اكبر زارع ده آبادي:

 مردي ساده دل صميمي و مهربان و يكي از عاشقان امام حسين و اهل بيت (ع) كه عمري را در تكايا و هيئت هاي مختلف در جايجاي اين شهر در زمينه تعزيه(شبيه خواني) هنرنمايي نمود.

بيشتر هنر اين مرد در تعزيه هاي شادي آوري همچون شبيه مختار، زهري، باغبان، امير تيمور، فتح خيبر و… به منصه ظهور مي رسيد و سرانجام پس از هفتاد و اندي سال خدمت ابي اعبدا… يكسال و اندي است كه از ديدار هنر او محروم شده ايم. روانش شاد و يادش جاويد.

مراسم ویژه محله ی ده آباد

سنگ زنی ( جغجغه):   

این مراسم از قدیم الایام تا کنون به همان سبک و سنت قدیم حفظ شده است و تعداد محدودی هستند که اشعار آن را سینه به سینه به نسل امروز رساندند و هنوز نیز گاه در گوشه و کنار بخصوص در ده آباد شاهد اجرای آن هستیم. اشعار سنگ زنی بسیار نغز و پر معنا و مستحکم است.

مراسم ویژه شب های محرم:

از 200 سال پیش تا کنون ابتدا مراسم سینه زنی و زنجیر زنی برگزار می گردد و سپس سنگ زنی و همه شب پس از اتمام مراسم یاد شده تعزیه ی مخصوص همان شب اجرا می گردد.

مهمترین تعزیه:

تعزیه حضرت عباس (ع) طرفداران بسیار دارد. در شب تاسوعا با اجرای تعزیه حضرت عباس (ع) هنگام ورود انبیاء خوانی که نقش ابا الفضل (ع) را ایفا می کند گوسفندان زیادی ذبح می شود.

و پس از اتمام مراسم تعزیه خوانی گوشت ها را جهت اطعام عاشورا به حسینیه ها تحویل داده و قسمتی از آن را بين نیازمندان تقسیم می کنند.

مردم به تعزیه ابوالفضل (ع) علاقه و ایمانی وافر دارند چه همه نذورات خود را در قالب پول و پارجه وگوسفند و…. به عنوان هدیه به نذر ابوالفضل به تعزیه خوانی که این نقش را ایفا می کند می بخشند.

نسخ خوش خط قدیمی:

بنا به اظهار آقا سید اسدا… گلاب، جُنگی بسیار خوش خط و قدیمی از دودمان گلاب به یادگار مانده که در نوع خود از

نظر خط و رنگ و هنر نوشتاری منحصر به فرد است و این یادگاری است ارزشمند که بیش از یک قرن از قدمت آن می گذرد.

نقش ما و نقش دوست

?سيد ابوالفضل دهقاني