بر اساس آيات متعدد قرآن كريم و رواياتي كه از پيامبر گرامي اسلام و ائمه معصومين به دست ما رسيده است دوستي خاندان رسول اكرم (ص) و اهل بيت (ع) براي مسلمانان امري واجب تلقي شده است . روشن است كه دوستي لوازمي دارد و محب صادق كسي است كه شرط دوستي را چنان كه بايد وشايد به جا آورد .
يكي از مهمترين لوازم دوستي ، هم دردي و هم دلي با دوستان در مواقع سوگ يا شادي آنان است ، از اين رو در احاديث متعدد بر برپايي جشن و سرور در ايام شادي اهل بيت (ع) و ابراز حزن و اندوه در مواقع سوگ آنان تا كيد فراوان شده است ، بنابر اين با توجه به مطالب ذكر شده مي توان فلسفه و حكمت عزاداري بر اهل بيت (ع) و به خصوص اقامه عزا ي سالار شهيدان حضرت حسين بن علي (ع) را در اموري همانند انسان سازي ، جامعه سازي و انتقال فر هنگ شيعه به نسل بعد جستجو كرد .
در اين رابطه بر پايي مجا لس عزاي سيد الشهداء قرنهاست كه در گوشه و كنار جهان و به طرق مختلف انجام مي گيرد و اقوام و مليت هاي گوناگون هر كدام به سهم خود با ابداع نوع خاصي از عزاداري سهم بسزايي در گسترش فرهنگ غني عاشورا داشته اند . به عنوان مثال منشاء زنجیر زنی را از كشورهاي هند و پاكستان دانسته اند و یا اصل سنت سينه زني كه در ميان اعراب رايج بوده است و تعزيه كه هنر بومي ايرانيان است و در دوره كريم خان در ايران معمول بوده ودر عصر صفويه رايج شد ودر زمان ناصر الدين شاه قاجار گسترش يافت .
و اما يكي از گونه هاي عزاداري كه از دير باز در ايران زمين و به خصوص در مناطق مركزي و به طور ويژه در شهر مارايج بوده ، ذكر مصائب امام حسين (ع) در قالب اشعار ي پر مغز به صورت دست جمعي است كه در گويش محلي آنرا دسته جلي مي نامند واز آن به اشعار دو دستگي ياد مي كنيم . اين سبك خاص از عزاداري كه به صورت تكراردو بند شعر بين دو دسته ای از عزادارن صورت مي گيرد هنوز هم در گوشه و كنار شهر وبه خصوص در محلات قديمي تر به شكل سنتي آن برگزار مي گردد .در بخش نغمه هاي ماندگار قسمتي از اين اشعار جانسوز را با هم زمزمه مي كنيم .
حلول ماه محرم:
- محرم است امشب شب غم است امشب
خیر النساء سیه پوش در ماتم است امشب
- در همین ماه است که زینب بی برادر می شود
دختر شیر خدا بی یار و یاور می شود
در همین ماه است که عباس علمدار حسین
از جفای کوفیان بی دست و بی سر می شود
حر بن یزید ریاحی:
- حر ز کوفه با لشکر در کرببلا آمد
آمد که ببندد ره بر حسین بی یاور
حر نشین و فکری کن گوئیا حسین کشتی
فردا چه بگویی تو در جواب پیغمبر
حضرت علی اکبر:
- شد روان سوی میدان شه زاده علی اکبر
بر سرش حسین بنهاد عمامه پیغمبر
در میان چو بربستش ذوالفقار آتش بار
چون شیر خدا آمد در مقابل لشکر
- فغان از کوفی و شامی برآمد که شور محشر است این
خلیل است، یا ذبیح، یا آنکه حیدر، یقین پیغمبر است این
صدا از ابن سعد دون برآمد، که ماه انور است این
جوان هاشمی شبه پیمبر، علی اکبر است این
بستن آب:
- رسد لشکر ز کوفه همچو سیلاب، برای بستن آب
حسین گفتا به عباس دلاور، نظر کن فوج لشکر
عزیز فاطمه سبط پیمبر، گل گلزار حیدر
گرفته دور او دریای لشکر همه با تیر و خنجر
شب تاسوعا:
- امشب شب تاسوعا است، در کرببلا غوغاست
در حریم شاه دین بانک العطش برپاست
یک طفل ز سوز دل بر خاک نم افتاده
از تشنگی اطفال آمد به فرات عباس
شب عاشورا: - شب قتل است یک امشب شه دین مهمان است
مکن ای صبح طلوع
زینب غم زده در ناله و در افغان است
مکن ای صبح طلوع
شب قتل است همه اهل حرم گریه کنان
بر سر و سینه زنان
ام لیلا ز غم اکبر خود نالان است
مکن ای صبح طلوع
اشعاری که از صبح روز عاشورا تا هنگام ظهر خوانده می شود:
- عزای شاه شاهان است امروز
حسین تا چاشت مهمان است امروز
تن قاسم به زیر سم اسبان
عزای نو جوانان است امروز - شد زلزله در عرش ندانم که چه شین است
خورشید سیه گشته مگر قتل حسین است
برخاست فغان از همه آفاق چه شین است
امروز قیامت شده یا قتل حسین است - ظهر عاشورا است یا غوغای روز محشر است
یا صلاه جمعه یا شاه زیر خنجر است
قطره آبم دهید ای کوفیان، ای شامیان
باب من روز جزا ساقی حوض کوثر است - کشته شد از تیغ کین فرزند شاه تاج دار
ظهر عاشورا بدست شمر شوم نابکار
آنکه خلاق جهان در وصف بابش گفته است
لافتی الاعلی لا سیف الا ذوالفقار - چه کربلا است امروز چه پر بلاست امروز
سر حسین مظلوم از تن جداست امروز
چه کربلا است امروز چه بربلا ست امروز
سرهای نوجوانان از تن جداست امروز
اشعاری که ظهر روز عاشورا به صورت شور خوانده می شود و در اصطلاح عامه به آن جوش ظهر عاشورا می گویند:
- ظهر روز عاشورا شمرُ می کشد خنجر
بر گلوی شاه دین بوسه گاه پیغمبر
ظهر روز عاشورا می شود سیه خورشید
بهر زاده زهرا آسمان زهم پاشید - وای به دشت کربلا شمر ستمگر آمده
قاتل سبط مصطفی دست به خنجر آمده - جوانان بنی هاشم بیایید
علی را بر در خیمه رسانید
- این علم از کیست که بی صاحب است
این علم از ماه بنی هاشم است
- اصغر بی شیر به زبان آمده
حرمله با تیر و کمان آمده!
سید مهدی پور جعفری
