محرم در میبد محله فیروزاباد

تاریخچه فیروزآباد

محله فیروزآباد یکی از بزرگترین و قدیمی ترین بیرونه های میبد بوده و کانون آبادیهای شرقی میبد به شمار می رفته است مورخان قدیم یزد بنیاد آن را به عصر سامانیان نسبت داده اند . آثار تاریخی به جا مانده در فیروزآباد نشان دهنده اعتبار قدمت این آبادی و رونق کشاورزی ، داد و ستد و برخی صنایع مانند بافندگی، چیت سازی، و غیره میباشد.
فیروزآباد از دو مسیر با مرکز اصلی شهرستان ارتباط داشته است که گذرهای اصلی بافت قدیم این آبادی از ادامه این دو مسیر پدید آمده است و فضای اطراف را شکل داده است.
نخست راهی که از پیرامون شارستان « دروازه کوچک» را به « دروازه مزار» مرتبط می ساخته و از همین مسیر گذر اصلی در بافت سنتی فیروزآباد آغاز شده است و به سمت شمال پیش می رفته است. در محله ی آسیاب (طاحونه) یک مسیر شرقی غربی ( راه محله قلعه) را می برد و به سمت شمال ادامه
می یابد. این راه در محل (بازار حاجی اقایی ) توسط یک مسیر شرقی غربی به میدان دربُگ می رسد . میدان دربُگ خود در واقع یک دروازه قدیمی است و در گذشته پایان حد شرقی فیروزآباد بوده است . گفتنی است که در آغاز روی کار آمدن وسایل نقلیه موتوری نخستین گاراژهای مسافربری و باربری محل در ابتدا و انتهای این گذر اصلی فیروزآباد احداث شده است . دومین گذر اصلی فیروزآباد ادامه ی راهی است که از پشت دروازه فرعی «کولی خانه » در شرق بشنیغان به درون بافت قدیم فیروزآباد می پیچد و به میدان سربالا می رسد بخش اصلی گذر همان است که میدان سربالا را به میدان بزرگ ارتباط می دهد در شمال میدان بزرگ فیروزآباد این گذر به پیرامون آبادی راه می یافته است . در این مسیر بازارچه ها، کارگاهها و اماکنـی چون مساجد و میدانهای محل قرار گرفته و این راسته به سبب برگزاری مراسم سالیانه ی مذهبی اهمیتی ویژه داشته است . چند مسیر شرقی و غربی این دو گذر اصلی را به هم ارتباط می داده است این مسیر از پل حاج شیخ جمال در شرق فیروزآباد آغاز شده و تا میدان سربالا ادامه می یابد. یک بازارچه و حمام و آب انبار قدیمی و مسجد بابگ در این مسیر واقع است . مسیر شرقی غربی دیگر راهی است که میدان دربگ در شرق فیروزآباد را به میدان بزرگ در غرب آبادی پیوند می داده است. قسمتی از آن همان بازار حاج آقایی است که از همان بازار راهی و دروازه ای به محمودآباد داشته است. مسیر شرقی غربی نیز گذرهای قدیمی فیروزآباد را به هم پیوند می داده که این مسیر امروزه تماما در مسیر خیابان سلمان فارسی قرار گرفته است. از آثار باستانی فیروز آباد می توان به قلعه فیروزآباد که متاسفانه کاملا تخریب شده و مساجد مقیم ، بابُک و جامع نام برد جمعیت فعلی فیروزآباد 20000 نفر و هم اکنون نیز از محلات بزرگ و مهم شهرستان میبد بحساب می آید.

محرم در فیروزآباد

با توجه به قدمت این محله، عزاداری محرم نیز در این محله از قدمت و تاریخچه خاصی برخوردار است که تلاش نمودیم با یک تحقیق جامع، نحوه عزاداری و سنت های رایج آن را در سه بخش عزاداری سنتی تا سال 1330 ، از سال 1330 تا سال 1357، و از سال 1357 تا به امروز مورد بررسی قرار دهیم. از آنجا که دو محله دربگ و سربالا از محله های قدیمی و اصلی فیروزآباد به شمار می آیند عزاداری محرم نیز با محوریت این دو محل در فیروزآباد برگزار می شده است.

محله دربُگ

از آنجا که یکی از دروازه های ورودی محله فیروزآباد در این محل قرار داشته است و درب کوچکی نیز داشته است این محل به دربُگ که از ترکیب درب + گ تشکیل می شود معروف شده است. توضیح اینکه گ در این ترکیب گ مصغر است که در محاورات مردم فیروزآبادبرای کوچک نشان دادن موضوع این ترکیب بکار می رود . مانند بچُگ که به معنی بچه کوچک است.

محله سربالا

این محل از این جهت به سربالا معروف شده است که ابتدای سربالایی به سمت نارین قلعه و جنوب شهر بوده است و از انجا که درعرف مردم فیروزآباد جهت رفتن به مرکز میبد و شارستان می بایست از اینجا سربالایی بروند به محله سربالا معروف شده است.
حسینیه های محله فیروزآباد
حسینیه بزرگ کانون عزاداری فیروزآباد

در قدیم عزاداری این دو محل اصلی در یک حسینیه بنام حسینیه بزرگ انجام می شده است . این حسینیه قدمتی بیش از 500 سال دارد که وجود مسجد جامع فیروزآباد گواه این قدمت است حسینیه بزرگ بین دو محله دربُگ و سربالا قرار گرفته است و دارای چهار دروازه شمالی ، جنوبی، شرقی و غربی است که محل رفت و آمد مردم و اتصال این دو محله به همدیگر و سایر محلات بشمار می رفته است.
این حسینیه در قدیم مرکز اصلی فیروزآباد بوده و از خشت و گل ساخته شده که در سال 1360 به همت مردم و خیرین فیروزآباد بصورت فعلی بازسازی شده است. امروزه نیز مراسم عزاداری محرم دو محله دربُگ و سربالا در همین محل برگزار میشود و هنوز نقطه اشتراک و اتصال این دو محل و مردم آن میباشد و مخارج آن نیز توسط مردم دو محله تامین می شود.

دروازه شمالی

این دروازه به دروازه کوچه کُریکُگ معروف می باشد و فیروزآباد را به محلاتی چون مهرجرد ، یخدان متصل می کرده است و امروزه با احداث خیابان سعیدی به این خیابان و خیابان امام خمینی (ره)متصل می باشد.

دروازه جنوبی

این دورازه که به دروازه سربالا معروف می باشد حسینیه را به محله و حسینیه سربالا و محله های بشنیغان و شیخیها ( مشایخ) متصل می کند . در قدیم این دروازه بعضاً بصورت بازارچه مسقف که اصطلاحا ساباط گفته می شود بوده است . که متاسفانه با گذر زمان بیش از 80 درصد آن تخریب شده است و امید است با مساعدت مردم و مسئولین؛ بازارچه به شکل سنتی خویش بازسازی شود.
این دورازه اخیراً به تناسب نام هیأت سربالا ( هیأت حسینی) باب الحسین نامگذاری شده است .

دروازه شرقی

این دروازه، حسینیه را به محله دربک متصل می کند و به دروازه دربُگ معروف است این دورازه نیز در قدیم بصورت بازارچه مسقف بوده است که در سال 1373به دلیل صعب العبور بودن مسیر با تخریب 60 واحد مسکونی
خیابان حضرت ابوالفضل(ع) در آن احداث شده است .این دروازه نیز اخیراً به تناسب نام هیأت دربُگ ( هیأت ابوالفضلی) باب العباس نامگذاری شده است.

دروازه غربی

این دورازه به کوچه و تنوره آب انبار حسینیه منتهی می شود و به تازگی سرویس بهداشتی مخصوص عزاداران در قسمتی آن احداث شده است.

حسینیه دربُگ

ساختمان این حسینیه از خشت و گل و دارای دو دروازه شرقی و غربی بوده است که به دلیل احداث خیابان فاضلی قسمتی از حسینیه و آب انبار تخریب وبه صورت فعلی بازسازی شده است این حسینیه در قدیم مرکزاصلی شروع عزاداری محله دربُگ بوده است و عزاداران بصورت دسته جمعی یا دو دسته ای و یا هیأت زنجیز زنی عزاداری خود را از این نقطه آغاز و به سمت حسینیه بزرگ حرکت می کردند در فصل زمستان عزاداری از مسجد دوازده امام (ع) آغاز می شده.
که متاسفانه امروزه این سنت قدیمی رونق خود را از دست داده و عزاداری هیأت محله دربُگ از دروازه شرقی حسینیه بزرگ آغاز می شود و این حسینیه دارای نخل بزرگ و اختصاصی خود می باشد که بصورت ثابت است و هر ساله در اول محرم با آلات مخصوص تزیین می شود و تا پایان صفر سیاه پوش است. در قدیم این نخل سالی یکبار و آنهم در روز شهادت امام رضا (ع) و بعداز تعزیه فرنگی توسط عزاداران به دوش کشیده می شده است. برپایی مراسم روضه خوانی و تعزیه از دیگر مراسمی است که در این حسینیه برگزار می شود.

حسینیه سربالا

ساختمان این حسینیه از خشت و گل و دارای سه دروازه شمالی شرقی و جنوبی می باشد که در سال 1363 با هدف توسعه و بازسازی تخریب اما بصورت نیمه ساز و به حالت فعلی باقی مانده است.
این حسینیه در قدیم نقطه شروع عزاداری محله سربالا بوده است.و در فصل زمستان عزاداری از مسجد آخوند آغاز می شده .
که دسته عزاداری بعد از مراسم روضه خوانی از خانه آقا ابوالفضل آیت اللهی (آشیخ محمد) در بازار ده باشیها شروع و به سمت حسینیه بزرگ حرکت می کرده اند که متاسفانه امروزه این میعادگاه رونق خود را از دست داده و مراسم عزاداری هیأت حسینی (ع) از چهار راه امام رضا (ع) شروع می شود این حسینیه نیز دارای نخل بزرگ و اختصاصی خود می باشد و بصورت ثابت است و هر ساله در اول محرم با آلات مخصوص تزیین و تا پایان ماه صفر سیاه پوش میباشد. چند سال است که به دلیل قرار داشتن در مسیر نخل روز اول محرم توسط جوانان محله سربالا همزمان با رسیدن نخل سیّار به دوش کشیده شده و به دور کلک گردانده می شده است.

بخش اول :
مراسم عزاداری سنتی فیروزآباد از
قدیم الایام تا سال 1330 هـ . ش

برنامه های مهم عزاداری سنتی فیروزآباد را می توان اینگونه برشمرد :
1ـ مراسم نخل بندی و تکیه بندی
2ـ مراسم نخل برداری روز اول محرم ( بردن نخل)
3ـ مراسم عزاداری شبهای دهه اول محرم
4ـ مراسم طبخ آش حسین در شب تاسوعا
5 ـ مراسم عزاداری روز عاشورا و نخل برداری و برگرداندن نخل
6 ـ مراسم شام غریبان
7 ـ مراسم سیزده محرم
8 ـ مراسم اربعین حسینی
9ـ مراسم آخر ماه صفر و بازکردن آلات تزیینی نخل

1ـ مراسم نخل بندی
و تکیه بندی

سنت نخل برداری بر گرفته از سنت اعراب قدیم بوده است که معفا را با شاخه هـــــای نخــــل خرما تزیین می کردند وسر هر دو شاخه را به هم می بستند و میت را بین آن می گذاشتند. در محاورات مردمی علاوه بر کلمه نخل کلمه نقل هم بکار برده می شود که اگر به معنای وسیله ای که نقل و انتقال داده می شود فرض بگیریم می تواند مبنای صحیح کاربردی داشته باشد.
سنت نخل برداری در استان یزد جایگاه ویژه و خاصی داشته است و علاوه بر ماه محرم، ماههای صفر و رمضان نیز به مناسبت شهادت امام حسن(ع)، امام رضا (ع) و امیر المؤمنین (ع) رواج داشته است. نخل برداری به دو صورت ثابت و سیار انجام می شود.
نخل برداری ثابت : در این شیوه نخل تنها در ایام خاصی توسط عزاداران تزیین و برگرد کلک همان حسینیه به دوش کشیده و گردانده می شود و به تعبیری از حسینیه بیرون برده نمی شود.
نخل برداری سیار: در این شیوه نخل حسینیه بعداز آزین بندی بر دوش عزاداران با پیمودن مسیر خاصی به حسینیه دیگر برده می شود و بعد از مدت مشخصی دوباره به حسینیه اصلی برگردانده میشود.

توضیح اینکه یکی از مسیرهای مبدأ و مقصد مزار بوده است که مراسم نخل برداری محله مهرجرد، محمودآباد، بارجین مصداق آن می باشد و نخلی که از مزار قدیم فیروزآباد به حسینیه بزرگ جابجا می شود از این نمونه است .
عزاداری محرم در فیروزآباد با بستن نخل حسینیه های دربُگ و سربالا که از نخلهای ثابت میباشند آغاز می شده است و این مراسم توسط استادکاران مجرب در روزهای پایانی ذی الحجه تا ظهر روز اول محرم با استفاده از آلاتی مخصوص از جمله بغضه ، شمشیر، آینه و سپر بصورتی حرفه ای صورت می گرفته است. در کنار بستن نخل، تکیه نیز با پارچه های مشکی و پرچمهای عزا بسته می شده نمای جلوی نخل بسته می شده که به تکیه نمای جلوی نخل بسته می شده که به تکیه بندی معروف بوده است . دست اندرکاران این مراسم ناهار را مهمان یکی از همسایه های حسینیه می شدند که به صورت موروثی اقدام به طبخ ناهار برای دست اندرکاران تکیه می نموده اند.

2ـ مراسم نخل برداری

دومین مراسم شاخص در فیروزآباد که به صورت اشتراکی بین عزاداران محله دربُگ و سربالا انجام می شده مراسم نخل برداری بوده است که در روز اول محرم حدود دو ساعت مانده به اذان مغرب عزاداران نخل را از مزار قدیم به دوش کشیده و به سمت حسینیه بزرگ حرکت می کردند و ظهر عاشورا نیز با طی مسیر خاصی آن را بر می گردانده اند . این مراسم که یکی از
نخل برداری های سیار شهرستان میبد بوده و می باشد با شور و حال و برنامه های خاصی اجرا می شده است که هم اکنون نیز بر اساس همان سنت قدیم اجرا می شود.

برنامه های مراسم نخل برداری روز اول محرم فیروزآباد :

1ـ آماده سازی نخل، 2ـ مراسم فاتحه خوانی ، 3ـ حرکت گروههای تشریفات ، 4ـ حرکت نخل ، 5ـ قربانی کردن جلوی نخل ، 6 ـ جوش زنی ، 7ـ تعزیه خوانی ، 8 ـ نخل بندی ، 9ـ مراسم برگرداندن نخل در ظهر عاشورا

2-1- آماده سازی نخل :

این مراسم توسط افراد خاصی که به بابای نخل معروفند و جنبه موروثی دارد از ساعت 2 بعد از ظهر روز اول محرم آغاز می شده است سیاه پوش کردن نخل و بستن چوبهای طولی زیر نخل از مهمترین موارد آماده سازی بوده است. شایان ذکر است در روز اول محرم و حرکت نخل به سوی حسینیه بزرگ به علت باریک بودن معابر چوبهای عرضی زیر نخل بسته نمی شود.

2-2- مراسم فاتحه خوانی:

دومین برنامه در مراسم نخل برداری فیروزآباد مراسم فاتحه خوانی است. به این صورت که فردی جلوی نخل ایستاده و نام اموات را از روی دفترچه ای میخواند و از حضار و عزاداران می خواهد که بیاد آنها فاتحه ای قرائت کنند. شیوه ثبت نام اموات بدین صورت بوده است که بازماندگان با اهدا کله قند یا خلعتی نام اموات خود را در دفترچه اسامی اموات ثبت می کردند و مسئول ثبت نام اموات و فاتحه خوانی نیز افراد خاصی می باشند که جنبه موروثی دارد.

2-3- حرکت گروههای تشریفات

گروه طبال و شیپور زن با نواختن بر طبل و دمیدن در شیپورهای خود عزاداران را از حرکت نخل آگاه می کردند. این گروه جلوی نخل حرکت می کردند و گروه علم نمد هم پشت سر آنها حرکت می کرد. نوع ریتم و آهنگی که توسط گروه طبال و شیپور زن اجرا می شده است منحصر به فرهنگ عزاداری فیروزآباد بوده و علم نمد نیز تنها در مراسم نخل برداری و دسته روز عاشورا فیروزآباد گردانده می شده است.

2-4- حرکت نخل :

می توان گفت برنامه های مراسم نخل برداری تماما موروثی است و حتی چوبه های نخل نیز بر اساس سنت موروثی بر دوش طایفه و خاندان خاصی قرار می گرفتند. همچنین با توجه به مسیر باریک حرکت نخل و موانعی مانند شاخه های درختان و … چهار نفر بر بالای نخل قرار می گرفتند تا با کنار زدن موانع، نخل به دوشان را در طول مسیر هدایت کنند که این نیز بصورت موروثی بوده است.

2-5- قربانی کردن جلو نخل

یکی از نذورات رایج در مراسم عزاداری محرم و نخل برداری، قربانی کردن گاو، گوسفند و شتر می باشد که در سه زمان انجام می شده است.
1ـ هنگام حرکت نخل از مزار قدیم به سمت حسینیه بزرگ : عده ای بر اساس نذری که داشتند گاو،گوسفند و شتر نذری خود را هنگام حرکت نخل جلوی نخل قربانی می کردند و گوشت آن را صرف پذیرایی از عزاداران می کردند.
2ـ روزهای دوم تا نهم محرم که نخل در حسینیه بزرگ ثابت بود: عده ای نیز گاو گوسفند و شتر نذری خود را بعد از انکه نخل در حسینیه ثابت می شد در طول روزهای دوم تا نهم محرم جلوی نخل قربانی می کردند.
3ـ روز عاشورا و هنگام برگرداندن نخل: دسته ای از مردم نیز بر اساس نذورات خود همگام برگرداندن نخل قربانی می کردند

2-6- جوش زنـی

اوج مراسم نخل برداری ورود نخل به حسینه بزرگ بوده است که بعداز گرداندن نخل به دور کلک حسینیه، مراسم جوش زنی اجرا می شده است. در این مراسم عزاداران بصورت دو دسته ای هروله کنان بر سر و سینه می زده اند و اشعار خاصی را می خوانده اند. ذاکر نیز جلوی نخل ایستاده و ما بین جوش زدن دو دسته یک رباعی یا تک بیتی می خوانده و دوباره دو دسته به جوش زنی ادامه می دادند. نمونه این اشعار چنین است .
دسته جوش زن : یا حسن و یا حسین شاه شهیدان حسین
ذاکر : این حسین کیست که عالم همه دیوانه اوست
این چه شمعی است که دلها همه پروانه اوست
دسته جوش زن : در مشهد مقدس امام رضا (ع) غریب است
ذاکر : ای غریبی که ز جد و پدر خویش جدایی
خفته در خاک خراسان تو غریب الغربایی

2-7- مراسم تعزیه خوانی

بعد از مراسم جوش زنی مراسم تعزیه خوانی توسط گروه تعزیه خوانان فیروزآبادی اجرا می شده است که تا اذان مغرب ادامه داشته است .

2-8- نخل بندی :

روز دوم محرم نخل توسط افراد خاصی که به بابای نخل معروف بودند بوسیله آلات خاصی از قبیل ، شمشیر ، سپر ، آینه و … تزیین می شده است.وسایل تزئین نخل در محلی به نام اتاق امام حسین (ع) واقع در خانه تاریخی رفیعیها نگهداری می شده است . این مکان هم اکنون هم به شکل قدیمی حفظ شده و در طول سال مراسم روضه خوانی و ختم انعام و … توسط بانوان در آن برپا می شود

2-9- برگرداندن نخل :

روز عاشورا از قدیم اوج عزاداری محرم در فیروزآباد بشمار می رفته است و بعد از ظهر عاشورا نخل بر دوش عزاداران دو محله بعد از آنکه چندین بار دور کلک حسینیه بزرگ گردانده می شد از طریق مسیر معینی به محل اولیه خود واقع در مزار قدیم برگردانده می شده است . مسیر برگرداندن نخل از حسینیه بزرگ به سمت حسینیه سربالا و مزار قدیم بوده است. که بعد از عبور از کوچه دراز و گردان نخل در مزار پشت شهرداری فعلی ( محل دفن سلطان رشیدن الدین) و حسینیه قاسم بن الحسن (ع) دوباره از همین مسیر به سمت مزار قدیم فیروزآباد برده می شده است . بدینصورت نخل تا روز اول محرم سال بعد در همین مکان قرار داشته . بعد از پایان مراسم نخل برگردانی عزاداران با راه انداختن دسته سینه زنی به منزل مرحوم حاج حسین شیری می رفته اند و با گل گاوزبان پذیرایی می شده اند .
سنتهای عزاداری شبهای دهه اول محرم
1ـ راه اندازی دسته های عزاداری

در قدیم عزاداری بعد ازاقامه نماز مغرب و عشا از شب اول محرم آغاز می شده است و از شب چهارم به بعد رسمیت پیدا می کرده است . شیوه عزاداری به این صورت بوده که عزاداران به صورت دسته جمعی که به دسته جُلی معروف بوده است، عزاداری می کردند و به دو دسته تقسیم می شده اند. دسته اول بیتی را هم خوانی می کرده اند و به سر و سینه می زده اند و دسته دوم هم که با فاصله کمی از دسته اول قرار داشته اند، بیت دیگری را همخوانی می کرده اند و حدود بیست دقیقه عزاداری به این شیوه ادامه پیدا می کرده است. در جلوی دسته گروه طبالها با لباسهای مخصوص قرمز رنگ و شدّه گردانها حرکت می کرده اند و طوق و چلچراغ نیز گردانده می شده است و این مراسم تا شب شام غریبان ادامه داشته است . در پایان مراسم نیز چاووشی پایانی خوانده می شد و عزاداران بصورت چند حلقه دور هم جمع شده و به پایین خم می شده اند و در جواب چاووش خوان که می گفته : اگر خسته جانی بگو یا علی ، بلند شده و در حالی که دستان را به سمت آسمان بلند می کرده اند، ندای یا علی سر
می داده اند. گفتنی است که شیوه عزادارای هر دو محله به اینصورت بوده و ابتدا دسته محله دربُگ و سپس دسته محله سربالا در حسینیه عزاداری می کرده اند و سیستم گرمایشی و روشنایی حسینیه نیز در زمستان بوسیله هیزم و در تابستان به وسیله مشعل بوده است . در فصل زمستان شترداران دو محل هیزم لازم برای گرم کردن حسینیه را از روستاهای حومه میبد از جمله اشنیز و نیوک تامین می کرده اند که با ریختن آن در وسط کلک فضای حسینیه را گرم می کرده اند.

2ـ مراسم طبخ آش حسین شب تاسوعا

در قدیم آش حسین تنها در شب تاسوعا طبخ و از تمامی عزاداران پذیرایی می شده است. این آش که به آش خالو شیخ ( نصر الله خالو شیخ محمدعلی) معروف بوده است، امروزه نیز طبق سنت قدیم و بر اساس وقفیات خاص خود شب تاسوعا در مکان فعلی مهمانسرای ابوالفضلی طبخ می شود.

5 ـ عزاداری روز عاشورا و بازگشت نخل

این مراسم از مهمترین مراسم دهه اول محرم در فیروزآباد بحساب می آمده است که با اجرای چندین برنامه انجام می گرفته است .
1ـ عزاداری دسته سیار
2ـ مراسم لعن خوانی
3ـ عزاداری دسته ثابت
4ـ بازگشت نخل
5-1 عزاداری دسته سیار :
حرکت دسته جمعی (جُلی) از حسینیه های دربُگ و سربالا به سمت حسینیه بزرگ و بالعکس اولین مراسم روز عاشورا بوده که از طلوع آفتاب و تا نیم ساعت مانده به ظهر ادامه داشته و عزاداران هر محله از حسینه های خود به حسینیه بزرگ می آمده اند و دوباره به حسینیه خود بر می گشته اند و در هر رفت و برگشتی اشعار خاصی که توسط شعرای قدیمی خوانده می شده تکرار می شده است . با نزدیک شدن به ظهر بر جمعیت دسته عزادار افزوده می شود که با پای برهنه و در حالیکه کاه و گل به نشانه عزا و ماتم بر سر و صورت داشته اند بر سر و سینه زنان اوج اندوه و مصیبت خود را در رثای سید الشهدا ابراز می کرده اند.

5ـ2 مراسم لعن خوانی(تا صبح قیام لعنت الله)
یکی از سنتهای قدیمی عزاداری در روز عاشورا لعن دشمنان امام حسین (ع) است که در دسته حسینیه سربالا خوانده می شده و مورد توجه عزاداران قرار می گرفته است. یادآوری می شود متن این لعن نامه در شماره 5 هلال غم و سایت مجله موجود است.

5-3 عزاداری دسته ثابت :
بعد از پایان عزاداری دسته سیار ، عزاداری دسته ثابت شروع می شده و عزاداران دو محله در حسینیه بزرگ به صورت جوشهای عزاداری وارد حسینیه می شده اند که ابتدا عزاداران حسینیه دربُِگ حدود یک ساعت عزاداری می کرده وسپس عزاداران محله سربالا عزاداری می کرده اند.

6ـ مراسم شام غریبان

مراسم شام غریبان از قدیم در هر دو محله برگزار می شده است.

6-1- شام غریبان محله دربُگ

این مراسم بعد از نماز مغرب و عشا از مسجد دوازده امام (ع) اغاز و عزاداران با خواندن اشعار مخصوص شام غریبان به سمت حسینیه بزرگ حرکت می کرده اند و سپس به سمت حسینیه سربالا و قلعه فیروزآباد ادامه مسیر می دادند و نهایتاً در مراسم آش منزل حاجی محمد دهقانی (حاجی محمدرضا) حضور پیدا
می کرده اند.

6-2- شام غریبان محله سربالا

مراسم شام غریبان محله سربالا نیز بعد از نماز مغرب و عشا شروع و عزاداران از حسینیه سربالا به سمت حسینیه دربُگ حرکت می کرده اند و با خواندن اشعار مخصوص شام غریبان به حسینیه بزرگ ادامه مسیر داده و در نهایت دوباره به حسینیه سربالا بر می گشته اند.

7ـ سیزدهم محرم

در سیزدهم محرم مراسمی خاصی در صبح و عصر برگزار می شده است.
7-1ـ عزاداری صبح : عزاداری در نوبت صبح در مسجد آخوند فیروزآباد انجام می شده و به پرسه ا مام حسین(ع) معروف بوده است و سپس عزاداران مهمان غلامحسین شیری می شده اند که با کله گوسفندان قربانی که به ایشان به عنوان شیر حسینیه داده می شده، پذیرایی می کرده است.
7-2ـ عزاداری عصر : عصر روز سیزدهم هم عزاداران دو محله بصورت جداگانه با عنوان دسته بنی اسد با حضور در حسینیه بزرگ به عزاداری می پرداختند و این مراسم تا نزدیکی غروب ادامه داشته و با پایان یافتن این مراسم مراسم عزاداری محرم هم به پایان می رسید.

8ـ مراسم ا ربعین حسینی

مراسم صبح اربعین حسینی از قدیم در شهرستان میبد به محله شورک و مسجد و حسینیه خواجه خضر اختصاص داشته است و عزاداران ا ز تمامی محلات به این محل می آمده اند و مراسم نخل برداری برگزار می شده است. عزاداران دو محله فیروزآباد نیز همراه با دیگر مردم در این مراسم شرکت می کرده اند.و عصر اربعین مراسم تعزیه شهادت در حسینیه دربگ اجرا می شده است که بانی آن شیخ احمد فیروز بوده است که در این خصوص موقوفاتی نیز وجود دارد ولی متاسفانه حدود 25 سال است که این مراسم اجرا نمی شود.

9ـ مراسم ماه صفر

دهه آخر ماه صفر با اربعین حسینی آغاز و با شهادت امام رضا (ع) به پایان می رسد. در این دهه نیز مراسم عزاداری از سوی دو محله برگزار می شده است.
محله دربُگ : برگزاری تعزیه در روز شهادت امام رضا (ع) و نخل گردانی حسینیه دربگ از جمله مراسم دهه آخر ماه صفر بوده است که این مراسم نیز قریب 25 سال است که اجرا نمی شود.
محله سربالا : اجرای مراسم تعزیه در دهه دوم ماه صفر از جمله مراسم ماه صفر در محله سربالا بوده است که درشب اربعین با اجرای تعزیه فرنگی به پایان می رسیده است.

10 ـ مختارگردانی

یکی از برنامه هایی که که در قدیم بصورت جداگانه در هر دو محله اجرا می شده است و به نوعی جنبه طنز هم داشته است مراسم خروج مختار یا مختار گردانی بوده است که به مختار فیروزآباد معروف بوده است . اگر چه روز خاصی برای این مراسم در نظر
گرفته نمی شده است اما معمولا در ایام نوروز این مراسم اجرا می شده است.
در محله دربُگ این مراسم با تزئین صد شتر و اجرای برنامه های خاص و شاد از حسینیه دربُگ آغاز و به سمت حسینیه بزرگ حرکت داده می شده و سپس با عبور از حسینیه سربالا و عبور در محله های بشنیغان و میبد بالا و کوچُک از طرف کوچه دراز به سمت حسینیه دربُگ بر می گشته اند و در رودخانه ای که روبروی حسینیه دربُگ قرار داشته است شبیه خوانی مختار اجرا می شده است و علت اجرای این شبیه خوانی در رودخانه حفظ قداست و حرمت حسینیه با توجه به جنبه های طنز این شبیه خوانی بوده است.
در محله سربالا نیز همین برنامه از حسینیه سربالا آغاز و با عبوردر محله های بشنیغان و میبد بالا و کوچک از طرف کوچه دراز به حسینیه سربالا بر می گشته اند و در آنجا مراسم شبیه خوانی اجرا
می شده است.

موضوعات متفرقه عزاداری فیروزآباد
نام های خانوادگی و مستعار منتسب به مراسم عزاداری

از آنجا که مسئولیت اجرای تک تک برنامه های عزاداری عمدتا مخصوص طایفه و خاندان خاصی بود و بصورت موروثی ادامه داشته است لذا نام و نام خانوادگی و مستعار آنها بنابر مسئولیتشان در برنامه های عزاداری نامگذاری شده است که با توجه به رواج این امر در فیروزآباد به نمونه های آن اشاره می کنیم.
فراتی : به دلیل اینکه کتل فرات را مدیریت می کرده است به فراتی مشهور شده است.
سقائی یا سقاچی : از قدیم مرسوم بوده است کسانی با گذاشتن طشت بزرگ ( از جنس مس ) در کنار حسینیه عزاداران را به یاد لب تشنه امام حسین (ع) سیراب می کرده اند این افراد به سقایی یا سقاچی معروف شده اند .
مشعل چی : به اشخاص حامل مشعل و مسئول روشنایی حسینیه گفته می شده است.
شیری : به کسانی که نقش شیر را در تعزیه و مراسم عزاداری با پوشیدن لباس مخصوص ایفا می کرده اند گفته می شده است.
کلب الحسینی یا خادم الحسینی : به خدمتگزاران امام حسین (ع) و عزاداران آنحضرت گفته می شده است
غلام عباس : به کسانی که نوکری حضرت ابوالفضل (ع) و نقش علمداری حسینیه را بر می گزیدند گفته می شده است.
پای نخلی : به کسانی که خانه اشان در مجاور نخل بوده است گفته می شده است.

درخت امام رضا (ع) :

در حد فاصل حسینیه بزرگ و حسینیه سربالا درختی وجود داشته است که به درخت امام رضا (ع) معروف می باشد. این درخت به

دلیل کهنسالی خشک و از بین رفته است و هم اکنون درختی مشابه آن در این محل غَرس شده است . این درخت نزد اهالی فیروزآباد محترم و مقدس می باشد و نقلهایی در خصوص علت قداست آن وجود دارد که آنچه صحیح تر به نظر می رسد آن است که چون این محل ، محل تجمع زائران علی بن موسی الرضا (ع) چه در هنگام رفتن و چه هنگام برگشتن از سفر بوده است به درخت امام رضا (ع) معروف شده است.در قدیم کاروانهای زیارتی که به صورت پیاده یا با چهارپایان به سفر زیارتی مشهد می رفتند در این محل اجتماع می کردند و در بازگشت نیز در این محل تجمع داشتند و سپس با مراسم چاووشی خوانی راهی منازل خود می شدند.

بیرق

بیرق بازمانده میل های راهنما در نیم قرن اخیر است که اگر چه کار کرد خود را از دست داده است اما با جنبه مذهبی که پیدا نموده در حسینیه همچنان پایدار باقی مانده است در قدیم برای روشن نگه داشتن چراغ حسینیه ها استفاده می شد به این صورت

که هر روز هنگام غروب چراغ موشی را نفت کرده و چراغ را روشن می کردند و بوسیله طناب میله آن را بالای بیرق می بردند.
اجزای بیرق :
1ـ میله چوبی 2ـ طناب و قرقره 3ـ چراغ موشی

شدّه و شدّه گردانی :

شدّه سازه چوبی چند طبقه ای است که انواع پارچه رنگی را به آن آویزان می نمودند که این سازه نمادی است که در جشن پیروزی یزید در شام استفاده می شده است.

چلچراغ و چراغ خانه :

وسیله ای که برای روشنایی حسینیه بکار برده می شده است و نماد حدیث شریف ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه است.

آش باران :

آشی بوده است که جهت نازل شدن رحمت الهی در آستانه فصل زمستان در محله دربُگ طبخ می شده است که در حال حاضر این سنت به فراموشی سپرده شده است .

عید مرتضی علی (ع) « عید غدیر»

عید غدیر همواره مورد توجه اهالی فیروزآباد بوده است . در قدیم علاوه بر سرزدن به خانه سادات و بزرگداشت آنان مردم ناهار را مهمان سید کاظم میرعلایی بودند و امروزه نیز مراسم عید غدیر در فیروزآباد با عظمت خاصی برگزار می شود که مهمترین آن کاروان اشراق ولایت است که با اجرای نمایش غدیر و راه اندازی کاروان اتفاقات غدیر برای مردم بازسای می شود.
پامنبری و ذکر گرفتن

در قدیم رسم بر این بوده است که یک ساعت مانده به اذان مغرب ذاکرین با ذکر گرفتن مردم را از مراسم روضه خوانی با خبر میکردند تا مردم با برنامه ریزی در مراسم شرکت کنند علاوه بر آن در مراسم روضه خوانی بعد از پایان سخنرانی هر روحانی ذاکرین با خواندن اشعاری متناسب با مصیبت های خوانده شده مردم را برای شنیدن سخنرانی روحانی بعدی آماده می کردند که به پا منبری معروف است.

بخش دوم :
عزاداری سنتی از سال 1330
تا سال 1357

با گذر زمان تغییر و تحولاتی نیز در شیوه عزاداری محرم در فیروزآباد بوجود آمده است که علاوه بر سنتهای گذشته مراسم دیگری نیز به مراسم عزاداری افزوده شده است که می توان اینگونه برشمرد:
1ـ مراسم طبخ آش حسین محله سربالا
2ـ مراسم طبخ آش حسین محله دربُگ
3ـ جایگزینی کلمه هیأت به جای دسته و تاسیس هیأت
4ـ راه اندازی کاروانهای زیارتی مشهد مقدس
5 ـ ورود کتل به مراسم عزاداری
6 ـ تاسیس هیأت های جدید

1ـ مراسم طبخ آش حسین محله سربالا

اگرچه تاریخ پخت این آش معلوم نیست اما بعد از آش معروف به آش خالو شیخ قدیمی ترین مراسم آشپزی در شب اول محرم در محله فیروزآباد بشمار می آید که در کنار

درخت امام رضا طبخ می شده است . که امروزه نیز ادامه دارد و به آش پای درخت امام رضا(ع) معروف است و بالغ بر 50 دیگ آش حسین طبخ می شود. لازم به ذکر است این آش قبل از طلوع آفتاب توزیع می شود و معروف است که آش فیروزآباد آفتاب ندیده است . و مردم از سراسراستان در این مراسم شرکت می کنند.

2ـ مراسم طبخ آش حسین محله دربُگ :

این مراسم حدود 30 سال بعد از مراسم طبخ آش حسین محله سربالا شروع شده است که امروزه نیز ادامه دارد و با توجه به فضای مناسب مهمانسرای ابوالفضلی این مراسم در این محل برگزار می شود
مراحل طبخ آش حسین (ع) به این شرح می باشد:
1ـ جمع آوری کُنده (هیزم)
2ـ پاک کردن گندم
3ـ اجاق بندی
4ـ قربانی (ذبح گوسفندان نذری)
5ـ آبگیری دیـگ ها
6ـ آتش کردن اجاق
7ـ کمچَه زنی
8ـ توزیع آش
9ـ شستشوی دیگ ها

3ـ جایگزینی کلمه هیأت به جای دسته

با راه اندازی سیستم ثبت هیأت های مذهبی در آستان قدس رضوی دسته محله سربالا با ثبت نام خود در دفتر آستان قدس رضوی با عنوان هیأت حسینی فیروزآباد اولین هیأت میبد بود که از آستان رضوی پرچم هیأت دریافت کرد و بعد از سه سال دسته محله دربُگ با عنوان هیأت ابوالفضلی به ثبت رسید و از آن به بعد عزاداران با پرچم و نام هیأت مشخص که جلو هیأت به اهتزاز در می آمد وارد حسینه می شدند.

4ـ راه اندازی کاروانهای زیارتی مشهد مقدس

با ثبت هیأت دو محله در دفتر آستان قدس رضوی برنامه راه اندازی کاروانهای زیارتی مشهد مقدس در دهه آخر ماه صفر شروع شد و مسئولین هیأت برای برگزاری مراسم دهه آخر ماه صفر و خصوصا مراسم شهادت امام رضا(ع) عزاداران محله خود را به مشهد مقدس عازم می نمودند که این برنامه هم اکنون نیز ادامه دارد .

5ـ ورود کتل به مراسم عزاداری

تاثیر پذیری از مراسم عزاداری مناطق دیگر امری مرسوم در عزاداری محرم است . میبد و فیروزآباد نیز از این امر مستثنی نبوده و یکی از برنامه هایی که از شهرهایی مانند قم و اشکذر وارد مراسم عزاداری فیروزآباد شد مراسم کتل می باشد . به این صورت که ابتدا بر روی گاری های بزرگ و بعدها بر روی تراکتور و ماشین . صحنه هایی از واقعه عاشورا باز سازی می شده و در روز عاشورا در معرض دید
عزاداران قرار می گرفته است. این مراسم امروزه نیز از سوی دو محله بصورت مجزا اجرا می شود .
6ـ تاسیس هیأت های جدید

با افزایش جمعیت و ایجاد زمینه های فکری و فرهنگی علاوه بر دو هیأت اصلی فیروزآباد، هیأتهای دیگری نیز تاسیس شد که هیأتهای فاطمیه، رضویه و محمدی از این جمله اند.
 
بخش سـوم :
عـزاداری از سـال 1357
تـا بـه امـروز

با پیروزی انقلاب اسلامی تحولی در همه عرصه ها صورت گرفت که هیئأت مذهبی نیز از این تاثیر و تحول بی بهره نبودند. لذا با شروع این دوران تحولاتی در فعالیتهای هیأت مذهبی و جهت گیری های آنان رخ داد تا با حفظ سنتهای گذشته متناسب با حرکت انقلابی مردم در صحنه عمل نیز پیرو معارف حسینی باشند. در محله فیروزآباد علاوه بر تحولات در عرصه برنامه های عزاداری در عرصه اقتصادی و حمایت مالی از هیأت و حسینیه ها نیز تحولاتی صورت گرفت که رونق کسب و کار با سفر اهالی فیروزآباد به شهرهای جنوبی و کشورهای عربی در این زمینه بی تاثیر نبوده است.

عمده تحولات این دوره را می توان اینگونه بر شمرد :
1ـ تخریب و بازسازی و مسقف کردن حسینیه بزرگ فیروزآباد
2ـ تخریب وباز سازی حسینیه دربُگ
3ـ تخریب و بازسازی حسینیه سربالا
4ـ ایجاد شیوه ای جدید در نحوه عزاداری
5 ـ تغییر مسیر بازگرداندن نخل
6ـ تغییر در زمان ورود هیأتها به حسینیه
7ـ پذیرایی در شبهای محرم
8 ـ تغییر مبدا و مقصد شام غریبان محله دربُگ
9ـ احداث فاطمیه فیروزآباد و بر پایی مراسم اربعین
10ـ احداث حسینیه چهارده معصوم (ع) و تغییر محل ثابت نخل از مزار به این مکان
11ـ همراهی هیأت فاطمیه با هیأت حسینی
12ـ تاسیس هیأت علی اکبر در مسجد کلوثر و احداث بیت العباس
13ـ برگزاری مراسم ویژه تاسوعا در بیت العباس
14ـ احداث کتابخانه ابوالفضلی و برپایی مراسم تاسوعای حسینی در آن مکان
15ـ احداث زینبیه قلعه فیروزآباد و برپایی مراسم روضه خوانی در دهه اول محرم
16 – احداث قاسیمه فیروزآباد و برگزاری مراسم نخل برداری در شب 21رمضان
17ـ رونق گرفتن قربانی در جلوی نخل
18ـ احداث بیت الزهرا فاطمیه وجدایی هیأت فاطمیه ازحسینی
19ـ مراسم سیزده محرم و کاروان اسرا و نخل برداری هیأت فاطمیه
20ـ احداث جنت العباس و اجرای برنامه عزاداری دهه دوم
21ـ برگزاری مراسم شبهای محرم در بیت العباس
22ـ مراسم طبخ آش حسین و نخل برداری از جنت العباس به بیت العباس
23ـ راه اندازی مراسم شام غریبان و برگرداندن نخل به جنت العباس
24ـ برپایی مراسم شبهای دهه اول محرم در کتابخانه ابوالفضلی
25ـ احداث مهدیه و برپایی مراسم عزاداری در ایام خاص سال
26ـ برپایی مراسم شب اربعین در حسینیه چهارده معصوم (ع) فیروزآباد
27ـ خرید حسینیه توسط هیأت حسینی؛ ابوالفضلی؛ فاطمیه و بیت العباس در مشهد مقدس
28ـ ساخت نخل بزرگ ثابت برای حسینیه بزرگ فیروزآباد
29ـ برگزاری نماز ظهر عاشورا در مهمانسرای ابوالفضلی؛ مسجد جامع؛ مسجد آخوند ، مسجد حمزه علی و مسجد دوازده امام
30ـ مستقر شدن مجمع الذاکرین در ساختمان جدید با برنامه های متنوع مذهبی از جمله مراسم شیرخوارگان حسینی و میلاد حضرت علی (ع) و جلسات هفتگی
31ـ مراسم شیرخوارگان حسینی در چشمه روضه بیت الحسین (ع)
32ـ پذیرایی از عزاداران فیروزآباد در شب عاشورا در تعاونی 13
33ـ طبخ و توزیع آش حسین در حسینیه سید میرجعفر توسط مرحوم حاج اقا علی سید عباس.
34- تاسیس مکتب های مذهبی مکتب العباس حیدریون ، مکتب الحیدرو بیت علمدار وساقی عطشان، لواء الحسین؛لوا العباس، مکتب الرضا، محبان العباس .
35ـ عزاداری هیأت دو طفلان در آخر ماه صفر
در اینجا به مهمترین این تحولات می پردازیم .

1ـ تخریب و بازسازی حسینیه بزرگ فیروزآباد :

با توجه به افزایش جمعیت و کمبودفضای حسینیه برای برپایی مراسم عزاداری و همچنین قدمت ساختمان حسینیه به همت مردم

و خیرین گرانقدر این حسینیه در سال 1360 تخریب ؛ توسعه و بصورت فعلی البته با رعایت سبک قدیمی آن بازسازی شد.

2ـ تخریب وبازسازی حسینیه دربُگ

با توجه به احداث خیابان شهید فاضلی و قرار داشتن حسینیه در مسیر خیابان قسمتی از حسینیه و آب انبار قدیمی تخریب و به شکل امروزی بازسازی شد.

3ـ تخریب و بازسازی حسینیه سربالا

این حسینیه نیز جهت توسعه فضا و بهره برداری بهتر از آن تخریب و البته بصورت نیمه ساز رها شده است .

4ـ ایجادشیوه ای جدید در نحوه عزاداری

راه یافتن شیوه های جدید در سایه تاثیرپذیری از شیوه های عزاداری در سایر مناطق کشور از جمله تحولات این دوره بحساب می آید. بعنوان نمونه عزاداران به صورت جمعی وارد حسینیه می شدند و فردی به عنوان توجوشی خوان با خواندن اشعاری حال و هوای خاصی به عزاداران که به صورت سه ضرب سینه می زدند می داد. بعد از چند سال زنجیر زنی بعنوان شیوه ای جدید در عزاداری محله فیروزآباد وارد شد و عزاداران با زدن زنجیر به سبک 3 و 7 ضرب وارد حسینیه می شدند که مداحانی چون درویش قنبر و صیقل اردکانی از خوانندگان سبک زنجیر زنی آن بوده اند که البته بعد از مدتی زنجیرزنی نیز از گردونه ی شیوه های عزاداری محله فیروزآباد حذف گردید.

5ـ تغییر مسیر بازگرداندن نخل :

با احداث خیابان سلمان فارسی و امام خمینی (ره) و مشکل باریک بودن کوچه های قدیمی، مسیر بازگرداندن نخل از مسیر قدیمی به مسیر خیابان امام خمینی (ره) به سمت فلکه شهرداری وبعد از گرداندن نخل در مکان سلطان رشید از مسیر کوچه دراز به مزار قدیم انتقال می یابد و بعد از احداث بلوار شهدا و میدان امام حسین (ع) مسیر به این خیابان و میدان انتقال یافته است.

6ـ تغییر در زمان ورود هیأتها به حسینیه

اگر چه از قدیم الایام در شبها ی دهه اول محرم ابتدا عزاداران محله دربُگ و سپس عزاداران محله سربالا وارد حسینیه بزرگ می شدند اما این برنامه تغییر می کند و بر اساس توافق مسئولین هیأت هر دو محله، شب اول ابتدا هیأت ابوالفضلی (دربُگ) و بعد هیأت حسینی (سربالا) برای عزاداری وارد حسینیه می شود و شب دوم ابتدا هیأت حسینی و سپس هیأت ابوالفضلی وارد می شود و این روال تا شب تاسوعا ادامه دارد و شبهای تاسوعا و عاشورا و روز عاشورا ابتدا هیأت ابوالفضلی و بعد هیأت حسینی وارد حسینیه می شود. خاطر نشان می شود که ساعت عزاداری هیأت اول از ساعت 21 الی 22 و هیأت دوم از ساعت 22 الی 23 می باشد.
جدول زمانبندی عزاداری هیئات ابوالفضلی (دربُگ) و حسینی (سربالا) فیروزآباد

ردیف هیأت اول
(ساعت 21 الی 22) هیأت دوم
(ساعت 22 الی 23) محل عزاداری
شب اول هیأت ابوالفضلی هیأت حسینی کناردیگهای آش دومحله
شب دوم هیأت حسینی هیأت ابوالفضلی حسینیه بزرگ
شب سوم هیأت ابوالفضلی هیأت حسینی حسینیه بزرگ
شب چهارم هیأت حسینی هیأت ابوالفضلی حسینیه بزرگ
شب پنجم هیأت ابوالفضلی هیأت حسینی حسینیه بزرگ
شب ششم هیأت حسینی هیأت ابوالفضلی حسینیه بزرگ
شب هفتم هیأت ابوالفضلی هیأت حسینی حسینیه بزرگ
شب هشتم هیأت حسینی هیأت ابوالفضلی حسینیه بزرگ
شب نهم هیأت ابوالفضلی هیأت حسینی حسینیه بزرگ
شب دهم هیأت ابوالفضلی هیأت حسینی حسینیه بزرگ
روز عاشورا هیأت ابوالفضلی هیأت حسینی حسینیه بزرگ

7ـ پذیرایی از عزاداران در شبهای محرم

اولین برنامه پذیرایی از عزاداران در محرم در دوران جنگ تحمیلی به همت بسیجیان پایگاه شهید مدنی فیروزآباد(واقع در حدفاصل میدان دوازده امام و فاطمیه فیروزآباد فعلی) صورت گرفت که به آش پایگاه معروف بود. و بعد از آن این برنامه به خود هیأتها منتقل شد .
پذیرایی محله دربُگ : پذیرایی از عزاداران محله دربُگ ابتدا در حسینیه دربُگ توسط دست اندرکاران هیأت صورت می گرفت و سپس با ساخت مهمانسرای ابوالفضلی در کنار حسینیه بزرگ پذیرایی به این مکان انتقال یافته است.
پذیرایی محله سربالا: بعد از تعطیلی برنامه پذیرایی در پایگاه شهید مدنی این برنامه به حسینیه سربالا انتقال یافت که بعدها با ساخت مهمانسرا در محل حسینیه سربالا پذیرایی در مهمانسرای حسینیه صورت می گیرد.
برآورد پذیرایی هر هیأت در هر شب حدود 5000 نفر می باشد و ظهر عاشورا حدود 40000 غذا در دو محله توزیع میشود.

8ـ احداث مسجد ابوالفضلی و تغییر مبدا دسته شام غریبان محله دربُگ :

با احداث مسجد ابوالفضلی فیروزآباد مراسم شام غریبان محله دربُگ از این مسجد آغاز و با پیوستن نمازگزاران مسجد دوازده امام فیروزآباد، در مسیر حسینیه دربُگ به حسینیه بزرگ قرار می گیرند
و سپس با عبور از چهارراه امام رضا (ع) و خیابان سلمان فارسی به حسینیه دربُگ بر می گردند و در آنجا مراسم به پایان می رسد.

9ـ احداث فاطمیه فیروزآباد و برپایی مراسم اربعین

هیأت فاطمیه بعد از تاسیس، در مسجد مقیم مراسم عزادارای خود را بر گزار می کردند تا اینکه اقدام به احداث مکانی بنام فاطمیه نمودند و عمده ترین مراسم آن برنامه اربعین حسینی بود که بعدها علاوه بر این مراسم، نخل برداری و عزاداری شبهای دهه اول محرم نیز برگزار می شود.

10ـ احداث حسینیه چهارده معصوم (ع) و تغییر محل ثابت نخل به این مکان:

با احداث حسینیه چهارده معصوم توسط اعضای هیأت حسینی و به دلیل انتقال قبرستان فیروزآباد به جنب میدان جانباز فعلی نخل حسینیه از مزار قدیمی به کنار حسینیه چهارده معصوم (ع) انتقال داده شد و هم چنین به دلیل ازدحام جمعیت برنامه پذیرایی ظهر عاشورا که در منزل آقا علی سید عباس برگزار می شد تعطیل و از سال 1355 در محل حسینیه چهارده معصوم (ع) راه اندازی شد.

11ـ همراهی هیأت فاطمیه با هیأت حسینی

از آنجا که اعضا هیأت فاطمیه در ابتدا عضو هیأت حسینی بودند با گرفتن پرچم و ثبت هیأت فاطمیه، به مدت 20 سال اعضا هر دو هیأت مشترکا در شبهای محرم به عزاداری می پرداختند و پرچم هیأت فاطمیه پشت سر پرچم هیأت حسینی قرار می گرفت.

12ـ تشکیل هیأت علی اکبر (ع) در مسجد کلوثر و احداث بیت العباس

با تشکیل هیأت علی اکبر(ع) در مسجد کلوثر و راه اندازی سفرهای زیارتی به قم و مشهد مقدس و ثبت هیأت و اخذ پرچم از سوی آستان قدس رضوی اقدام به احداث مکانی بنام بیت العباس در خیابان سعیدی نمودند .

13ـ برگزاری مراسم ویژه تاسوعا در بیت العباس :

با احداث بیت العباس مراسم ویژه ای در تاسوعای حسینی در این مکان برگزار می شود که براساس آن هیأتهای عزادارای از کلیه محلات بر اساس برنامه زمانبدی مشخص وارد بیت العباس شده و عزاداری می کنند ودر پایان این مراسم از عزاداران پذیرایی به عمل می آید.

بیـت العبـاس

بيت العباس در ميان اماكن مذهبي نامي بي مانند است كه در سال 1365 در زميني به مساحت 5500 متر مربع در خيابان سعيدي احداث گرديد در مرحله اول ساخـت وساز اين بنا ساختمانی با 800 متر مربع زیربنا شامل زيرزمين و هم كف احداث گرديد كه از زيرزمين بعنوان آشپزخانه و همكف جهت برگزاري مراسم مذهبي استفاده مي‌شد در مرحله دوم ساختماني به مساحت 1500 متر مربع در ضلع جنوبي ساخته شد كه فضاي مناسب‌تري را براي اجراي برنامه ها باتوجه به تنوع و استقبال مردمي فراهم آورد.
هر ساله يك هفته مانده به ماه محرم اين مكان مذهبي و خيابان سعيدي كه مسير نخل برداري بيت العباس مي باشد با تمثال شهداي هشت سال دفاع مقدس و پارچه و پرچمهاي عزا سياهپوش مي شود و دو روز مانده به محرم نخل اين مكان از جنت العباس واقع در خيابان امام كوچه آتش نشاني با شور و حال وصف ناشدني بردوش عزاداران حسيني به سمت بيت العباس آورده مي‌شود.
عزاداري شبهاي دهه اول محرم بيت العباس با دعوت از سخنرانان و مداحان كشوري برگزار مي‌شود كه مورد استقبال مردمي قرار گرفته است و هرشب اين مكان پذيراي بيش از 2000 نفر عزادار مي‌باشد
مهمترين مراسم اين مكان مراسم ويژه تاسوعا مي‌باشد كه با حضور هيأت هاي عزاداري شهرستان و استان برگزار مي شود وهر هيأت طبق برنامه زمانبندي در ساعت معيني وارد بيت العباس مي شود و عزاداري مي‌نمايد. و در اين روز نيز از 15000 نفر پذيرايي به عمل مي آيد.
شام غریبان امام حسین (ع) نخل بيت العباس به سوي جنت العباس بازگردانده مي شود و عزاداران بياد جسم بي غسل و كفن سرور و سالار شهيدان اين معفا را به نشانه تشييع آن حضرت به دوش مي‌كشند و حسين حسين گويان و برسر و سينه زنان به سمت جنت العباس حركت مي‌كنند.
اجراي برنامه‌هاي نمايشی و بازسازي صحنه هايي از مصيبتهاي عاشورا و سفر اسارات تحت عنوان «كاروان اَسرار» از جمله برنامه هايي است كه در شب شام غريبان برگزار مي شود و مورد استقبال عزاداران قرار مي گيرد.
راه اندازي كاروان زيارتي مشهد مقدس در آخر ماه صفر يكي ديگر از برنامه هاي اين مكان مي باشدكه با خريد ساختمان سه طبقه توسط خير محترم جناب آقاي حاج سيد حسين ميردهقان در مشهد براي هيأت، اسكان و پذيرايي مناسب‌تري از زائران بعمل مي آيد.
خاطرنشان مي شود يكي از برنامه هاي اين مكان در اوایل تأسيس طرح توزيع غذا در ماه محرم بصورت بليطي بوده است
علاوه بر مراسم عزاداري در ماه محرم، بيت العباس در طول سال نيز فعاليتهای فرهنگي مذهبي خود را ادامه مي دهد
برگزاري نماز جماعت در طول سال و افطاري ماه مبارك رمضان، ختم انعام در روزهاي يك شنبه و مراسم روضه خواني دوشنبه ها و برگزاري كلاسهاي بسيج از جمله برنامه هاي بيت العباس در طول سال مي باشد كه مورد توجه و استقبال عمومي قرار مي‌گيرد.
جشن تولد حضرت ابوالفضل العباس(ع) و طبخ آش حسين در نيمه شعبان و برگزاري مراسم اهدا جوايز هلال غم در 17 ربيع الاول از ديگر برنامه‌هاي فرهنگي مذهبي بيت العباس مي باشد.
علاوه بر فعاليتهاي فرهنگي و مذهبي فعاليتهاي ديگري نيز چون كمك به نيازمندان و تأمين جهيزيه براي خانواده هاي كم درآمد همواره مد نظر دست اندركاران اين هيأت مي باشد.

هيأت فاطميه فيروزآباد

هيأت عزاداران فاطمه الزهرا فيروزآباد در سال 1351 تأسيس گرديد كه تاحدود 25 سال عزاداري خود را در حسينيه بزرگ فيروزآباد انجام مي‌دادند. ساخت مكاني با عنوان تكيه فاطميه در طول 6 سال يكي از فعاليتهاي هيأت در تأمين مكان مناسب براي عزاداري بوده است، که با افزايش جمعيت و ضرورت در اختيار داشتن مكاني مستقل براي عزاداري مسئولین هيأت تصميم به ساخت مكاني با عنوان بيت الزهرا در زميني به مساحت 3000 متر مربع گرفتند كه از سال 1371 آغاز و هم اكنون نيز در حال ساخت و ساز مي باشد و تنها آشپزخانه آن به متراژ 250 متر مربع كامل مي‌باشد.
همچنین براي رفاه زائرين امام رضا(ع)‌و عزاداراي اعضا هيأت در آخرماه صفر در مشهد مقدس يك باب منزل در مشهد مقدس توسط خيرين هيأت خريداري شده است كه مورد استفاده عموم مردم شهرستان و استان نيز قرار مي‌گيرد.
عمده‌ترين فعاليتهاي هيأت فاطميه را مي‌توان اينگونه برشمرد.
1-مراسم نخل برداري یک روز مانده به محرم از حسينيه امام سجاد(ع) كاشف آباد به سمت بيت الزهرا
2-مراسم عزاداري دهه اول محرم
3-مراسم كاروان اسرا در روز 13 محرم كه از حسينيه امام سجاد كاشف آباد شروع و به سمت بيت الزهرا حركت داده مي شود و همراه با مراسم برگرداندن نخل می باشد.
4-مراسم اربعين حسيني همراه با مراسم قرعه كشي هلال غم
5-مراسم ايام فاطميه
6-مراسم نماز جماعت و افطاري در ماه مبارك رمضان و احیا شبهاي قدر
7-مراسم جشن ميلاد حضرت زهرا(س) ، 13 رجب، عيد غدير و اعياد شعبانيه
8-برگزاري مراسم هفتگي قرائت قرآن شنبه شب ها و يكشنبه شب ها