بر اساس آيات متعدد قرآن كريم و رواياتي كه از پيامبر اسلام و ائمه معصومين به دست ما رسيده است، دوستي خاندان رسول اكرم(ص) و اهل بيت(ع) براي مسلمانان امري واجب تلقي شده است. روشن است كه دوستي ملزوماتي دارد و محبّ صادق كسي است كه شرط دوستي را چنان كه بايد و شايد به جاي آورد. يكي از مهمترين لوازم دوستي، همیاري در برپايي جشن و سرور در ايام شادي اهل بيت(ع) و ابراز حزن و اندوه در مواقع سوگ آنان است.
بنابراين باتوجه به مطالب ذكر شده ميتوان فلسفه حكمت عزاداري بر اهل بيت(ع) را در اموري مانند انسانسازي، جامعهسازي و انتقال فرهنگ شيعه به نسل بعد جستجو كرد. در اين رابطه برپايي مجالس عزاداري اهل بيت(ع) قرنهاست كه در گوشه و كنار جهان و به طرق مختلف انجام ميگيرد و اقوام و مليّتهاي گوناگون هركدام با ابداع نوع خاصي از عزاداري سهم به سزايي در گسترش فرهنگ غني شيعه داشتهاند. به عنوان مثال منشأ زنجيززني را از كشورهاي هند و پاكستان دانستهاند و يا اصل سنت سينهزني كه در ميان اعراب رايج بوده است و تعزيه كه هنر بومي ايرانيان است. بنابراين قدم نهادن در هيأتهاي مذهبي گامي است بلند به سوي معرفت و متابعت از دستورات پيامبر و ائمه معصومين(ع). به ادعا نتوان شيعه بود شيعه كسي است كه پاي خود بگذارد به جاي پاي علي.
متأسفانه جوي كه امروز در برخي از هيأتهاي مذهبي حاكم است، چيزي متفاوت از فلسفه عزاداري و فاقد ارزشهاي لازم براي تعالي بخشيدن آرمانهاي مذهب تشيّع است و بيشتر هيأت به محلي براي كسب درآمد و خودنمایی برخي افراد تبديل شده است.
خودمان را عرض ميكنم. در همين شهر ميبد كافي است كه چرخي در خيابانها و ميادين شهر بزنيم و نگاهي به در و ديوارهاي آن بيندازيم. كمتر روزي است كه چشممان به پارچهنوشتهها، بنرها و تابلوهاي تبليغاتي نيفتد كه فلان مداح از شهر فلان در حسينيه بهمان مراسم سينه زني دارد. حال كافي است سري به يكي از همين مجالس بزنيم. در بدو ورود، تعداد زيادي افراد را ميبينيم كه بيرون از مجلس نشسته و منتظرند تا سخنراني واعظ تمام شود و با شروع مداحي وارد مجلس شوند.
حال بماند اذكار و اشعار بيوزن و قافيهاي كه توسط برخي از اين مداحان ارائه ميشود و گاهاً برخي از آنها نوعي بياحترامي نسبت به ائمه و دور از شأن حضرات معصومين(ع) است. به راستي تأثير كلام مداحي كه براي يك مجلس يك ساعته مبالغ چند صد هزار توماني دريافت ميكند و هزينه بليط رفت و برگشت هواپيمايش از صندوق هيأت پرداخت ميگردد و در همين مجلس عزاي حسيني، مردم را با الفاظ زشت و دور از فهم و شعور خطاب ميكند، تا چه حد است.
شايد تا به حال براي شما نيز پيش آمده و گذرتان به يكي از مراكز پخش نوار و سيدي افتاده باشد. با نگاه اجمالي به ليست نوارها متوجه ميشويد كه بيشتر نوارهاي موجود را مداحي با سبكهاي جديد تشكيل ميدهند و قسمت اعظم مجالس ضبط شده نيز سينهزني آن هم به سبك شور است.
به وجود آوردن شور حسيني در مجالس عزاداري و در قلب و جان جوانان عاشق مكتب عاشورا يك ارزش است ولی تكرار نام مقدس حسين با طنين جاز و كيبورد يك چيز ديگر.
مشكلي كه در اينگونه مجالس وجود دارد سينهزني نيست. بلكه مشكل شورزدن بدون رسيدن به شعور واقعي نسبت به اهل بيت(ع) است. آيا تا به حال فكر كردهايم در جلسات مذهبي چقدر به ائمه معصومين(ع) نزديك ميشويم و نسبت به آنها شعور و آگاهي پيدا ميكنيم. آيا تا به حال انديشيدهايم كه هدف امام حسين(ع) از قيام كربلا زدودن بدعتهايي بود كه دامن دين را فرا گرفته بود. آيا بعد از تمامشدن هيأت درد حسين در جان ما نشسته است يا نه؟ به هر حال قلمرو شور تا پايان هيأت است و محدوده شعور تازه بعد از تمام شدن مجلس شروع ميشود. اينجاست كه بايد گفت: چشمها را بايد شست، جور ديگر بايد ديد. مسأله اينجاست كه برخي از ماها هرگز سعي نكردهايم كه ديد خود را نسبت به مسایل اعتقادي عمق ببخشيم. بسياري از ما با شنيدن نام امام حسين(ع) بياختيار موجودي ضعيف در ذهنمان تداعي ميشود كه او را بيگناه در كربلا كشتند. در صورتي كه حسين يك انسان ظلمستيز، عدالتخواه و شجاع است. آيا تا به حال شده مقدار پولي را كه براي تهيه نوار و سيديهاي مذهبي خرج ميكنيم و پس از مدتي از گوش دادن به آنها دلزده ميشويم و به آرشيو نوارهاي موجود در منزل ميسپاريم، براي خريدن يك كتاب در مورد امام حسين(ع) اختصاص دهيم.
حضور در مجالس مذهبي دعوت به خوان پر نعمتي است كه استفاده بهينه از نعمات موجود در آن به دقت و دورانديشي و ظرافت ديد مهمان بستگي دارد.
گر گدا كاهل بود، تقصير صاحبخانه چيست؟
سيدمهدي پورجعفري فيروزآبادي
