محرم در میبد محله خانقاه

واژه خانقاه یا خانقه معرب خانگاه است و در اصطلاح به محل اجتماع درویشان یا جایی که مشایخ و درویشان در آن به سر ببرند و عبادت کنند، اطلاق می گردد.
در تاریخ محلّی یزد خبر از احداث خانقاه هایی توسط شیخ تقی الدّین دادا و خاندان رکن الدین حسینی در میبُد داده شده است. طبق روایات محلّی شیخ محمّد گوشه ی عزلت گزیده و مکانی را جهت سیر و سلوک و عبادت بر می گزیند.
خانقاه شیخ، محلّ تجمّع و دیدار و سکونت درویش ها بوده که کم کم با گسترش های بعدی شکل یک آبادی را به خود می گیرد.
مؤلف گرانسنگ یادگارهای یزد می نویسد: نام این آبادی بازمانده یکی از خانقاه هایی است که امیر رکن الدین قاضی یا شیخ تقی الدین دادا درمیبد و بالطبع در محل معرفی بر پا داشته بودند. بنابر مشاهدات زنده یاد استاد ایرج افشار در دهه ی چهل، مقبره ی شیخ محمّد بقعه ای گلین و کوچک است که در آن صورت سه قبر دیده می شود و دو سنگ قبر قدیمی در آنجاست. بر بالای سر یکی از سه قبر سنگی به اندازه 50 ×30 سانتی متر نصب است و به خط نسخ خوش بر آن خوانده می شود که:
«هو ا… القدیم الباقی، قال النبی صلی ا… علیه و آله و سلّم: المؤمن حیّ فی الدّارین فرغ عن محن الدّنیا الدّنی و وصل الی مغفرة الغفور الغنی، العبد الضعیف المحتاج الی رحمة ا… الاحد علی بن محفوظ بن محمّد، فی شهر شوّال لسنة ثلاث و تسعین و سبعمائة.» (793)
یک تخته سنگ قبر سفید رنگ به اندازه 65×45 سانتی متر که از قسمت سر مثلثی شکل است و بر آن خطوط کوفی نقر شده است، به طور آزاد در کنار بقعه ی مزبور افتاده و ساییدگی و شکستگی در آن روی آورده است. از عبارات منقور بر آن چند کلمه خواندم:
« … فاطمه … توفیت … ذی القعده سنة… و ستین و اربع مائة» (…46)
شایان ذکر است که بنابر گفته ی اهالی، یکی از دو سنگ چند سال پیش توسط میراث فرهنگی ضبط و به این اداره منتقل شده است.
بقعه ی شیخ محمّد هم اکنون در مرکز محلّه ی خانقاه و در کنار مسجد و حسینیّه قرار دارد. قبرهای واقع در بقعه با کاشی سبز رنگ پوشیده شده و یک ضریح سبز هم روی آن قرار داده اند.
در زاویه ای از بقعه ی شیخ محمّد راهروی باریک و کوچکی وجود دارد که به «چهل دخترون» معروف و در گذشته محلّی برای چلّه نشینی درویشان و عرفا بوده است.
این محل بسیار مورد اعتقاد و احترام اهالی خانقاه است.
محلّه ی خانقاه با جمعیّتی در حدود هزار و پانصد نفر در قسمت غربی شهرستان میبد در کنار راه باستانی ری–کرمان قرار گرفته است. بقعه ی شیخ محمّد، خانه ی طراز و آب انبار دو قلوی (دوتنوره) خانقاه از شاخصه های میراث فرهنگی این محلّه است.
آیت ا… شیخ محمد مهدی فقیهی و حجج اسلام حاج ملامحمد صادق کفایی، شیخ جلال الدین کفایی، شیخ حسین فقیهی و حاج شیخ کمال الدین فقیهی از اعلام و بزرگان محله خانقاه هستند که علاوه بر امامت جماعت مسجد جامع در مقام وعظ و منبر زمینه رشد فرهنگی و اجتماعی مردم را فراهم نموده اند.
تاریخچه ی برگزاری آیین های سوگواری امام حسین(ع) در خانقاه:
به طور کلّی تاریخ دقیقی از قدمت برپایی آیین های سوگواری امام حسین (ع) در محلّه ی خانقاه وجود ندارد. شاید قدیمی ترین سندی که سابقه ی برگزاری مراسم عزای سرور و سالار شهیدان در محلّه ی خانقاه را می رساند، نخلی قدیمی است که هم اکنون در حسینیّه اعظم خانقاه نگهداری می شود، آنچنانکه سالخوردگان محلّی به نقل از پیشینیان اظهار می کنند که این نخل از زمانهای دور در میدان خانقاه وجود داشته است. (اثرات چندین دوره تعمیرات جزیی و کلی در نخل مذکور قابل مشاهده است.)
حسینیّه خانقاه:
حسینیّه قدیم خانقاه میدانگاه کوچکی با ابعاد 10×10 متر بوده که بر سر گذر اصلی آبادی قرار داشته است. در گذشته میدان ها علاوه بر کارکردهای اجتماعی نظیر محلّی برای تقسیم شریانهای اصلی ده به عنوان هسته ی مرکزی آبادی، مکانی برای گردهمایی ها و برگزاری آیین های ملّی و پهلوانی و … محلّ برپایی آیین های سوگواری ائمه اطهار به ویژه حضرت سید الشهدا ( ع ) بوده است که در این میان شاخص ترین مراسمی که در هر میدان برگزار می شد و هم اکنون نیز کم و بیش رواج دارد، مجالس تعزیه یا شبیه خوانی است.
میدان قدیم خانقاه قریب به هفتاد سال پیش بازسازی شده امّا دو مرتبه در سال 1365 با خرید قسمتی از املاک اطراف به کلّی تخریب و به صورتی که امروزه مشاهده می شود تجدید بنا گردیده است.
حسینیّه خانقاه که همانند بسیاری از حسینیّه های منطقه یزد به صورت میدان و به شکل سرباز ساخته شده با توجه به تقارن ماه محرّم با فصل زمستان در سال 1378 به شکلی خاص و سنّتی مسقّف گردیده است.
امروزه حسینیّه اعظم علاوه بر پذیرایی از عزاداران حسینی و برگزاری آیین های سوگ حسین(ع) در دهه ی اوّل محرم در طول سال نیز میزبان عاشقان ائمه اطهار(ع) در مناسبت های مختلف می باشد. برپایی مجالس تعزیه خوانی، میزبانی سوگواره های تعزیه، برگزاری مراسم ایام فاطمیّه، دهه آخر ماه صفر و … از دیگر برنامه هایی است که در این حسینیه انجام می شود.
همه ساله در ایّام ولادت حضرت مهدی (عج) این حسینیّه به مدت چند شب شاهد برپایی مراسم جشن میلادی است که در نوع خود منحصر بفرد است و کمتر جایی از استان برنامه ای با این شکوه و عظمت برگزار می گردد. دعوت از سخنرانان، مداحان، هنرمندان برتر کشوری، اجرای نمایش، مسابقه و برگزاری نماز با شکوه جمعه در صحن حسینیّه از برنامه های این مراسم است.
اهالی خانقاه از گذشته های دور با مهیّا نمودن یک سری مقدّمات به استقبال ماه محرّم می روند.
مراسم «شاخ شاخ» که از زمانهای گذشته در اکثر محلّه های شهر انجام می گرفت و به نوعی شروع فعّالیت اهالی هر محل برای تهیّه مقدّمات و ملزومات برپایی مجالس عزای سیدالشهدا بوده در محلّه ی خانقاه نیز رواج داشته است، با این تفاوت که در این محل علاوه بر جمع آوری هیزم و «بته» (Bota)جهت روشنایی و گرم کردن حسینیّه، مقداری نخ هم جهت تزئین نخل از اهالی محل گرفته می شد.
این نخها را بانوان محل به وسیله ی چرخهای دستی ریسندگی می رشتند که به این نخ تولید شده «دومی»(Doome) می گفتند.
جمع آوری بُته و نخ، ده روز مانده به محرم شروع می شد و طی چند روز تعدادی از نوجوانان محل با در دست داشتن علمی سیاه در کوچه پس کوچه های آبادی گشت می زدند و با خواندن اشعاری مخصوص هیزم و نخ مورد نیاز را جمع آوری می کردند.
شاخ و شاخ درمنه
هیزم تو خونه خرمنه
هر که که شاخی بدهد
خدا مرادش بدهد
عشق حسین و عباس
یکی «دومی» درانداز
اگه نداری قرض کن
پاده چخُد نذر کن
پس از جمع آوری هیزم مورد نیاز و جای دادن آن در انباری به نام کته (kata)که به همین منظور در قسمتی از میدان ساخته شده بود، کار تزئین نخل یا نخل بندی به وسیله ی نخهای اهدایی مردم شروع می شد.
بستن نخل دو روز مانده به محرم صورت می گرفت و طی آن چند نفر از پیرغلامان امام حسین(ع) که در نخل بندی مهارت داشتند تزئینات نخل را با نخ به پنجره های آن می بستند. دشنه های آهنی، شمشیرهای چوبی، آینه، سرو، علم های مشکی و پارچه های سبز و مشکی از وسایل تزئین نخل در محلّه ی خانقاه است.
متأسفانه مراسم شاخ شاخ 30 سالی است که به فراموشی سپرده شده و حتّی شکل نمادین آن هم در جهت حفظ سنّت های قدیمی اجرا نمی شود، امّا خوشبختانه نخل بندی و استفاده از تزئینات نخل به همان شکل قدیمی حفظ شده و همه ساله با شروع ماه محرّم این برنامه به اجرا گذاشته می شود.
شب های محرّم:
با دمیدن هلال محرم و شروع ماه عزای سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدا… الحسین (ع) اقامه ی عزای حضرت در محله ی خانقاه نیز به شکل رسمی آغاز می شود.
بر پایی مجالس عزاداری در محلّه خانقاه به گونه ای متفاوت از دیگر محلّه های شهر از عصر اولّین روز ماه محرم با مراسم تعزیه خوانی شروع می شود. طی این مراسم که تا دوازدهم محرم ادامه دارد هر روزعصر یک تعزیه خوانده می شود و اهالی محل با شرکت در هر مجلس خود را برای مراسم اصلی که بعد از نماز مغرب و عشا شروع می شود، آماده می کنند.
هم زمان با غروب آفتاب و اتمام تعزیه خوانی عزاداران برای اقامه نماز جماعت به مسجد جامع می روند. بعد از ادای فریضه، جمعیّت حاضر به دو دسته تقسیم شده و ضمن حرکت به سوی حسینیّه اشعاری قدیمی را به صورت جمعی جواب در جواب تکرار می نمایند:
محرّم شد بهار شور و شین است
عزای شاه مظلومان حسین است
بگریید ای عزاداران شب و روز
شفاعت روز محشر با حسین است
پس از ورود هیأت سنّتی و استقرار عزاداران در حسینیّه، روضه خوانی شروع می شود. در این مراسم تنی چند از وعاظ به سخنرانی می پردازند و پس از آن برنامه مداحی و سینه زنی برگزار می شود. بعد از سینه زنی عزاداران به زنجیرزنی می پردازند و هر شب پس از زنجیرزنی مراسم نخل برداری صورت می گیرد.
حسینیّه اعظم خانقاه علاوه بر نخل قدیمی که ذکر شد، دارای نخل دیگری است که سالهای اخیر ساخته شده و برای جلوگیری از صدمه دیدن نخل قدیمی اغلب این نخل در حسینیّه گردانده می شود.
پس از چرخاندن نخل، عزاداران با تشکیل زنجیره ای انسانی دست در دست هم نهاده و دایره وار با ضرب آهنگی خاص دور تا دور حسینیّه می چرخند و ضمن خواندن اشعاری جانسوز مراسمی با نام «یارون عزا» را برگزار می کنند.
مشابه این مراسم با قدمتی چند صد ساله در حسینیّه سادات (سیدقنبر) میبد هم برگزار می شود، با این تفاوت که در سید قنبر چندین نفر در مرکز حلقه ی عزا می ایستند و اشعار آن را می خوانند ولی در محله خانقاه اشعار به وسیله ی یک نفر قرائت می شود و اعضای تشکیل دهنده ی حلقه جواب می دهند.
برنامه عزاداری شبهای محرم در خانقاه به همین منوال ادامه می یابد و هر شب بعد از نماز مغرب و عشا به تناسب شعری انتخاب شده و عزاداران در حالیکه شعر را به صورت جمعی می خوانند به طرف حسینیّه طی طریق می نمایند:
محرم است امشب شب غم است امشب
خیرالنسا سیه پوش در ماتم است امشب
در ماتم شهیدان صد آه و ناله ناله
امشب که تازه گشته داغ هزار ساله

غم زدگان بلا ماه محرم رسید
موسم شادی گذشت موسم ماتم رسید
شاه شهیدان ز جنگ ناله اکبر شنید
ای پدر مهربان پیک اجل سر رسید

شاه شهدا وارد صحرای بلا شد
آن دشت بلا خیز پر از ناله و آه شد
شاه شهدا گفت بگیرید در این دشت
از پشت شتر بار که منزلگه ما شد

عزیزان باز هنگام عزا شد
علی اکبر شهید اشقیا شد
ببستند آب را بر روی ایشان
فغان و العطش در خیمه ها شد

هفتم ماه محرم در زمین کربلا
حُر ریاحی بیامد نزد شاه کربلا
عرض کرد او خدمت سلطان و شاه تاجدار
کن مرخّص تا روم من سر دهم راه خدا

امشب اباالفضل جوان فکر طفلان است
در کربلا آب روان قیمت جان است
امشب اباالفضل ای عمو تشنه ایم تشنه
آبی به کام ما رسان تشنه ایم تشنه

قاسم از نیزه بیداد شهیدی مادر
یک گل از گلشن شادی تو نچیدی مادر
رفته بر باد فنا حجله ی دامادی تو
من بمیرم که به مطلب نرسیدی مادر

شام نهم محرم آمد
بر آل علی شب غم آمد
هر گوشه فغان و شور و شین است
ای وای که ماه ماتم آمد

یا حضرت عباس فدای تو شوم من
قربان دو بازوی جدای تو شوم من
عباس چرا مشک گرفتی تو به دندان
از بهر چه دست تو بریدند لعینان

علم افتاد چو از دست علمدار حسین
ناله شد همدم و گردید الم یار حسین
تیر بیداد چو بر دیده عباس نشست
شد روان خون دل از دیده خونبار حسین

شب قتل حسین است می زنیم جوش
فلک سرکشته و عالم سیه پوش
شب قتل حسین بی گناه است
فلک سرگشته و عالم سیاه است

آه و واویلا که فردا الوداع خواهد شود
از تن فرزند حیدر سر جدا خواهد شود
آه و واویلا که فردا بر لب شط فرات
دست عباس علی از تن جدا خواهد شود

کرد وداع تشنه لب کربلا
شور قیامت به حرم شد به پا
رفت به میدان چو شه دین حسین
غلغله افتاد به هفت عالمین

قتل شه لب تشنه از شمر ستمگر شد
آن غنچه ی گل اصغر از باد خزان پر شد
مقتول ز تیغ کین عباس دلاور شد
اندر دل لیلا بین داغ علی اکبر شد

فاطمه مادر شاه شهدا می آید
به سرو سینه زنان
اشک ریزان به صف کربُبلا می آید
با دوصد آه و فغان
موی سر کرده پریشان و به بر رخت عزا
جامه را چاک زده
به سر کشته شمشیر جفا می آید
خون به رخساره روان

شایان ذکر است علاوه بر اشعاری که هر شب در قالب هیأت سنّتی خوانده می شود و گوشه ای از آنها را مرور کردیم، بعد از مراسم نخل برداری هم اشعار مخصوصی به صورت شور یا در اصطلاح محلّی «جوش زنی» قرائت می شود که در فرهنگ مردم خانقاه به «جوش پای نخل» معروف است:
یا حسن و یا حسین
شاه شهیدان حسین

یا عبّاس یا عبّاس
جانم فدای عبّاس
دخیلم دخیلم
درمانده و ذلیلم

کاش در کرببلا حرمله و تیر نبود
یا در آغوش حسین اصغر بی شیر نبود

شیعه تو آب می خوری تشنه حسین به کربلا
آب فرات گریه کن تا به مثال خون شوی

شب قتل است و بود وقت وداع شه دین
با یتیمان چه کند زینب افگار حزین

امشب شب قتل حسین فردا قیامت می شود
مرغابیان خانه اش بی بال و بی پر می شود

زینب پریشان مو
سر نهاده بر زانو
گاه می زند بر سر
گاه می خراشد رو

رو را به سوی کربُبلا می کنم امشب
جان را به فدای شهدا می کنم امشب

در مشهد مقدس
امام رضا غریب است
حسین غریب و بی کس
در کربلا شهید است

یا صاحب العصر و زمان ادرکنی
یا حجة ا… زمان ادرکنی

از برنامه های جالب و قابل توجّهی که در خانقاه برگزار می شود، مراسمی است که عصر روز هشتم محرم در حین برگزاری مجلس تعزیه حضرت عباس(ع) اجرا می شود. اساس این کار اوّلین بار توسط شخصی به نام ملا حسین علی غفور– که خود از تعزیه خوانان محله خانقاه بوده– پی ریزی شده و آنچنان که اهالی خانقاه اذعان می دارند، نامبرده نذر می کند هنگامی که ایفاگر نقش حضرت ابوالفضل(ع) برای برداشتن آب به پای تشت حسینیّه می آید، گوسفندی را قربانی نماید و نیمی از گوشت آنرا برای توزیع در میان تعزیه خوانان به حسینیه بدهد و نیم دیگر را خود بردارد. این برنامه از همان زمان به صورت یک سنّت درآمده و امروزه بیش از یکصد رأس گوسفند نذری در این مراسم قربانی می شود که علاوه بر مصرف در مهمانسرای محل جهت پذیرایی از عزاداران، اضافه آن هم در میان اهالی تقسیم می گردد.
برگزاری مراسم عزاداری شبهای محرّم به همین منوال ادامه دارد و هر چه به شبهای تاسوعا و عاشورا نزدیکتر می شویم بر شور و هیجان آن نیز افزوده می گردد.
صبح تاسوعا اهالی خانقاه پس از عزاداری در حسینیه و صرف صبحانه در منزل یکی از اهالی به حسینیه کوچه باغ رفته و ضمن عزاداری، تاسوعای ابوالفضل(ع) را گرامی می دارند.
در شب عاشورا بعد از پایان مراسم نخل برداری و حلقه ی یارون عزا، مجلس تعزیه خوانی شهادت امام (ع) شروع می شود. این مجلس تا دمیدن خورشید خونرنگ عاشورا ادامه می یابد و اهالی خانقاه در این شب به یاد شب زنده داری امام حسین (ع) و اصحاب با وفایش بیدار می مانند و با عزاداری به ساحت مقدّس حضرتش عرض ادب می نمایند.
مراسم عاشورای حسینی از صبح زود شروع شده و ابتدا هیأت سنّتی مرکب از پیرمردان و جوانان محل با در دست داشتن یک حزب از کلام ا… مجید که در گویش محلّی به «شصت پاره» معروف است به صحن حسینیّه می آیند و در حالیکه فردی در نقش امام حسین(ع) سوار بر اسب به نیزه تکیه داده، قرآنها را روی دست گرفته و این اشعار را فریاد می زنند:
سلطان دین بی یاور است یا ا…
تنها میان لشکر است یا ا…
از بی کسی تکیه به نیزه داده
ذکرش به هل من ناصر است یا ا…
پس از عزاداری هیأت سنّتی، سینه زنی و زنجیرزنی انجام می شود و بعد از آن کُتل ها به حسینیّه می آیند. «کُتل»(Kotal) صحنه هایی از وقایع تاریخی است که به صورت نمادین بر روی یک وسیله ی نقلیه مانند گاری، ماشین یا تریلی بازسازی شده است.
کُتل ها در خانقاه بیشتر نمایشگر صحنه هایی از وقایع عاشورای حسینی است که به ترتیب وارد حسینیّه شده و مداح به تناسب هر صحنه ذکر مصیبت می کند.
هم زمان با فرا رسیدن لحظه های پرفیض اذان ظهر، عزاداران، نماز جماعت ظهر عاشورا را در محلّ حسینیّه اقامه می کنند و پس از نماز دو مرتبه هیأت سنّتی برنامه عزاداری را از سر می گیرد:
شد زلزله در عرش ندانم که چه شین است
یا شورش محشر شده یا قتل حسین است…
پس از این برنامه مراسم ظهر عاشورا با نخل گردانی به پایان می رسد و عزاداران برای صرف ناهار به مهمانسرا می روند.
شام غریبان:
مراسم شام غریبان در محلّه ی خانقاه از گذشته های دور پس از نماز مغرب و عشا و از محل مسجد جامع شروع می شود و عزاداران ضمن خواندن اشعاری قدیمی در قالب همان هیأت سنّتی به حسینیّه می آیند و از آنجا با در دست گرفتن شمع در مسیر کوچه پس کوچه های آبادی به حرکت در می آیند و در این طی طریق به خانه بعضی از اهالی سر می زنند و در آنجا با شیر و حلوا از عزاداران پذیرایی می شود. دسته ی شام غریبان پس از گردش در محلّه دیگر بار به حسینیّه می آید و در آنجا مراسم سینه زنی و برنامه نمایشی آتش زدن خیمه های ابا عبدا… (ع) به صورت نمادین برگزار می شود.
در سالهای اخیر مراسمی با ابتکار هیأت حسینی خانقاه، روز یازدهم محرم در محلّ حسینیّه برپا می شود. در این برنامه به نوعی یاد و خاطره تمام درگذشتگان محل اعم از قدیم و جدید گرامی داشته می شود.
شاخص ترین مراسم عزاداری خانقاه:
شاخص ترین برنامه عزاداری که در خانقاه برگزار می شود مراسم شب سیزده محرم است که طی آن هیأتهای عزاداری از سراسر شهرستان و شهرهای همجوار به خانقاه می آیند و هر هیأت با شیوه ی خاص خود به عزاداری می پردازد. جالب ترین بخش این مراسم که در میان مردم میبد از شهرت زیادی برخوردار است، برنامه پذیرایی است که در آن با غذای سنّتی «کجّوش» (کله جوش) از میهمانان پذیرایی به عمل می آید.
این مراسم که قدمتی 45 ساله دارد با ابتکار مرحوم حاج محمود صفدری زاده پایه گذاری شده و آنطور که اهالی محل می گویند مرحوم صفدری زاده نیّت می کند که در روز سیزده محرم برای امام حسین (ع) مجلس «پرسه» (ترحیم) بگیرد و در آن مجلس که اوّلین بار صبح روز سیزده برگزار شد، برای ناهار از غذای سنّتی کجّوش استفاده گردید که این برنامه تا کنون ادامه یافته است و هم اکنون که این مراسم در شب سیزده برگزار می شود بالغ بر هزار و دویست کیلوگرم کشک برای تهیه این غذا مورد استفاده قرار می گیرد.
روضه خوانی:
برپایی مجالس روضه خوانی سیدالشهدا(ع) از گذشته های دور در خانقاه رواج داشته است. این مراسم هم اکنون نیز به تناوب در مسجد جامع، مسجد چهارده معصوم(ع)، فاطمیه خانقاه، منزل اهالی و تکیه ای که به همین منظور در کنار مقبرة شیخ محمّد بنا گردیده، برگزار می شود. یکی از قسمتهای جالب توجه مراسم روضه خوانی در میبد نحوه اعلان و به اصطلاح امروزی اطلاع رسانی درباره برگزاری مجلس روضه خوانی به مردم بوده است، بدین صورت که قبل از غروب آفتاب چندین نفر از ذاکرین در محلّ برگزاری مجلس روضه جمع می شدند و با هم اشعاری را با صدای بلند می خواندند و این اعلانی بود که خبر روضه خوانی در آن شب را به مردم محل می رساند. این رسم که در دیگر محله های شهر هم مرسوم بوده، در هر محلّه نام خاصی داشته که در خانقاه به «واویلا خوانی» معروف است:
واویلا صد واویلا واویلا واویلا
واویلا در کربلا ، واویلا واویلا
این کشته گر غریب است واویلا واویلا
دفن و کفن ندارد واویلا واویلا
زهرا به محشر آید واویلا واویلا
پیراهن حسینش واویلا واویلا
افکنده بر سر دوش واویلا واویلا …
آش حسین (ع):
یکی دیگر از برنامه های جالبی که همانند دیگر محله های قدیمی شهر در خانقاه نیز رواج داشته و دارد مراسم طبخ آشی موسوم به «آش حسین» است. ماده اصلی این آش که ترکیبی از گوشت و حبوبات را شامل می شود، گندم بلغور است که در خانقاه به گندم «کِرُگ» (kerog) معروف است.
آش حسین که بیشتر دارای موقوفه است در اکثر شبهای دهه ی اوّل محرم، ماه مبارک رمضان و دیگر ایّام سال به تناسب، طبخ شده و اهالی برای گرفتن آن به محل طبخ آش مراجعه می کنند. لازم به ذکر است در مواقع وقوع خشکسالی و ازدیاد مرگ و میر آشی با مشارکت اهالی محل طبخ می شود که به آش «دورون» (Dowroon)معروف است.
اربعین حسینی:
این مراسم در خانقاه شب اربعین برگزار می شود و طی آن عزاداران با راه انداختن کاروان نمادین اهل بیت امام حسین (ع) از مسجد چهارده معصوم (ع) حرکت کرده و به حسینیّه اعظم می آیند و به عزاداری می پردازند. در پایان این مراسم عزاداران در مهمانسرای هیأت بر سر سفره امام حسین(ع) مهمان هستند.
هیأتهای خانقاه
هیأت حسینی:
هیأت جان نثاران حسینی خانقاه متشکل از عاشقان و شیفتگان دربار ملکوتی حضرتش با استعانت از درگاه پروردگار متعال و توکل به ذات بی مثالش به منظور ارائه خدمات هرچه بهتر به عزاداران حسینی و در پاسخ به نیازهای زمان با قدمتی بیش از نیم قرن بنا شده است تا بدین وسیله رسالت تاریخی و مذهبی خویش را در جهت تعظیم شعائرا… به منصه ظهور برساند، به طوری که فعالیت های این هیأت با توسل به ائمه اطهار هر روز نه تنها در کمیت بلکه در کیفیت نیز گسترش یافته است و در تبعیت عملی از اهل بیت با طرحی نو پیشگام بوده و علاوه بر عزاداری، زمینه را بیشتر به انجام امور نیکوکارانه و خیرخواهانه سوق داده است.
این هیأت با چنین نگرش و جهت گیری که عزاداری بایستی مقدمه ای برای اهداف عالی تر همچون علی وار زیستن، حسین گونه قیام و مبارزه کردن و عاشقانه با انجام اعمال صالح در انتظار فرج مولا بودن، می باشد به حیات خویش ادامه می دهد.
اهم فعالیتهای هیأت عبارتند از:

• برگزاری عزاداری شبهای محرم در محل حسینیّه اعظم و پذیرایی از عزاداران حسینی
• احداث مهمانسرا در کنار حسینیّه اعظم با زیر بنای 800 متر مربع
• برگزاری مراسم اربعین حسینی، ایّام فاطمیّه، دهه آخر صفر، عید غدیر و جشن میلاد حضرت مهدی (عج) در حسینیّه اعظم
• راه اندازی صندوق قرض الحسنه امام صادق (ع) خانقاه در سال 1364 که علاوه بر پرداختن به امور قرض الحسنه، مرکزی جهت انجام امور خیر و عام المنفعه محل است.
• نوسازی و مسقّف نمودن حسینیّه اعظم با مشارکت اهالی محل
• خرید دو باب منزل مسکونی در مشهد مقدس جهت هیأت حسینی در سال 69 و تعویض آن با محلی دیگر و احداث ساختمان جدید بیت الزهرا که در آینده نزدیک به بهره برداری خواهد رسید.
• برگزاری جلسه قرائت قرآن مجید (دوشنبه شبها) با مشارکت پایگاه امام سجاد (ع) خانقاه
• برگزاری جلسات دعای کمیل، ندبه و زیارت عاشورا در طول سال
• سفر به مشهد مقدّس (آخر ماه صفر)، ایام فاطمیه و برگزاری مراسم عزاداری در مشهد
• برگزاری همایش شیرخوارگان حسینی عصر روز پنجم محرم
• اهدای زمین و مشارکت در ساخت مدرسه راهنمایی فاطمه الزهرا در دو طبقه
• مراسم نمادین تشییع جنازه امام رضا(ع) آخر ماه صفر توسط بانوان
• مشارکت فعال در آسفالت معابر و کوچه های محل
  هیأت فاطمیّه:
  این هیأت در سال 1376 تأسیس شده و دوّمین هیأت خانقاه است.
  مهمترین فعالیتهای هیأت فاطمیّه عبارتند از:
• برگزاری مراسم عزاداری شبهای محرم در حسینیّه اعظم و روضه خوانی در فاطمیّه
• خریداری زمین به مساحت 1200 متر مربع و احداث ساختمان فاطمیّه در 3 طبقه که طبقه ی تحتانی به سالن پذیرایی، همکف به صحن فاطمیّه و مسجد و طبقه ی بالا به منزل روحانی و مجموعه فرهنگی اختصاص داده خواهد شد. (در این مجموعه که70 درصد پیشرفت فیزیکی داشته تاکنون بالغ بر سیصد میلیون تومان هزینه شده که توسط اهالی محل پرداخت گردیده است.)
• برگزاری مراسم شب ششم محرم و پذیرایی از هیأتهای عزاداری شهرستان
• برگزاری مراسم قربانی کردن نذری عصر هشتم محرم در محل فاطمیّه
• راه اندازی نمادین کاروان ابا عبدا… (ع) در شب اول محرم و حرکت از فاطمیّه به طرف حسینیّه اعظم
• برگزاری مراسم شام غریبان از محل فاطمیّه و عزاداری در معابر محلّه
• برگزاری مراسم شهادت حضرت زهرا (س) به مدّت چند شب در محل فاطمیّه (در این مراسم دو هیأت حسینی و فاطمیّه به اتفاق از حسینیّه اعظم حرکت و به فاطمیّه می آیند و عزاداری می کنند.)
• برپایی نماز جماعت در ماه مبارک رمضان و احیاء شبهای قدر در فاطمیّه
• سفر به مشهد مقدّس در فصل تابستان به صورت کاروانی
  در اینجا ذکر این نکته ضروری می نماید که گروه تعزیه خوانی علی بن ابی طالب (ع) خانقاه در زمینه ی تعزیه خوانی و پایگاه امام سجاد (ع) خانقاه با مشارکت در برنامه های عزاداری محرّم، شرکت در کتل بندی و ساخت ماکت معفای شهدای جنگ تحمیلی، برقراری انتظامات جشن نیمه شعبان حسینیّه اعظم، برگزاری محافل اُنس با قرآن و شرکت در مراسم تحویل سال در پیر چراغ بیده، از نهادهای فعّال در محلّه ی خانقاه هستند.
  سخن پایانی اینکه آنچه تحت عنوان تاریخچه برگزاری آیین های سوگ حسین(ع) در محلّه ی خانقاه فرا روی شما خوانندگان عزیز قرار گرفت منبع و مأخذ مکتوبی نداشته بلکه سینه به سینه از زبان گذشتگان این محل نقل قول شده و اینک به صورتی که ملاحظه فرمودید از زبان ریش سفیدان و پیشکسوتان این محلّه خدمت شما عرضه گردید، باشد که از هم اکنون افرادی صاحب ذوق و خبره و کاربلد پای در این راه گذاشته و افقهای تازه تری از زوایای پنهان آداب و رسوم این محل و دیگر محله های شهر را بر روی مشتاقان فرهنگ عامه بگشایند.
  در اینجا ضمن عذرخواهی از تمامی خوانندگان گرامی به ویژه اهالی خونگرم محلّه ی خانقاه به خاطر قصور و سهو قلمم، از همکاری صمیمانه تمامی کسانی که به نحوی در ارائه این کار سهیم بوده اند، کمال تشکر و امتنان دارم.