تا چند سال پيش اگر مي خواستند شجاعت كسي را محك بزنند ، شيء يا اشيائي را را به دست فرد داده و پاسي از شب گذشته او را روانه قبرستان مي كردند تا آن را در گوشه اي از قبرستان بسپارد و برگردد. دور بودن قبرستان به آبادي ، عدم امكاناتي چون روشنايي و جاده مناسب و مطرح بودن حضور اجنّه در مكانهاي تاريك و مخوف همچون قبرستان از دلايل عمده ترس افراد از حضور شبانه در اين مكانهاي ابدي مي بود.
افزايش جمعيت ، وجود امكانات رفاهي ، گسترش خدمات شهري همچون آب ، برق ، تلفن ، گاز و … به حاشيه شهرها از يك سو و از سوي ديگركمبود زمين باعث گرديده كه امروزه شهروندان ميبدي ، اموات خود را در چند قدمي خود و حتي در كنار خود ببينندتا جائيكه بعضاً در برخي مناطق ، پنجره منازل رو به قبرستان باز مي شود.
اينكه از دير باز مردم هر محله براي خودشان قبرستان مستقلي براي اموات خود بنا مي نهادند به فرهنگ جامعه مرتبط است اما اينكه آيا جامعه امروزي نيز همچنان اين فرهنگ را مي پذيرد جاي تأمل است.
طبعاً خاكسپاري ميت در قبرستانهايي كه زماني دور از مناطق مسكوني بوده و در حال حاضر در دل شهر و آبادي است، مي تواند تبعاتي در بر داشته باشد خصوصاً اينكه بعضي از خانواده ها براي تأمين قبر بستگان خود مجبور به پرداخت هزينه زياد براي خريد قبر هستند چرا كه براي دفن ميت خود بالاجبار بايد در يك مكان مذهبي و يا امامزاده قبر خريداري كنند و پس انداز كردن پول كفن و دفن و خريد قبر شده دغدغه فكري بعضي از پيرمردان و پير زنان كه سالها پيش همين پول را براي زيارت خانه خدا و عتبات عاليات و هزينه پذيرايي از ميهمانان خود پس انداز مي كردند.
گرچه دفن ميت در حرم امامان و امامزاده ها از قديم الايام مرسوم بوده و در حال حاضر هم انجام مي شود اما دفن ميت در حسينيه و اماكن مذهبي ديگر كه براي مراسم عزاداري و عبادت در نظر گرفته شده يك اقدامي است كه گاهگاهي در برخي مناطق شهرستان به چشم مي خورد. صرف نظر از تبعات منفي اين عمل ، نيت واقف هم در اين خصوص مهم است و چنانچه دفن ميت در زمين موقوفه ، منافي با جهت وقف باشد براي ميت مسلمان جاي اشكال مي باشد و طبق نظر مراجع ، احوط اين است تا بدن او متلاشي نشده نبش قبر شود و در جايي ديگر دفن گردد. متأسفانه در اكثر محلات ميبد هيچ نظارتي از سوي شخص يا ارگاني براي ساماندهي گورستانها و مكانهاي دفن اموات صورت نمي گيرد و اموات ، بدون هيچگونه نظم خاصي حتي بعضاً در حاشيه جاده ها دفن مي گردند و اين به معني راكد ماندن طرح هاي عمراني و شهرسازي در اين مكانها حداقل به مدت 30 سال
هيئت امناي اماكن مذهبي نيز بعضاً بصورت سليقه اي عمل كرده و قبر را با شرايط يكسان اما قيمتهاي متفاوت به فروش مي رسانند
به هر حال آنچه مسلم است دفن ميت بصورت پراكنده در نقاط مختلف شهر گذشته از مشكلات عديده اي كه در زمينه هاي مختلف ايجاد مي كند عواقب روحي نامناسبي نيز مي تواند در بر داشته باشد و مسئولين مختلف شهر اعم از شوراي شهر و شهرداري ، فرمانداري ، دفتر امام جمعه ، نيروي انتظامي ، مركز بهداشت ، هيئت امناي اماكن مذهبي و ساير نهادها و ارگانهاي مرتبط ، با درايت خاصي كه به خرج خواهند داد مي توانند نسبت به ساماندهي و تجميع گورستانها اقدام نمايند در اين خصوص ذكر چند نكته بعنوان راهكار ضروري به نظر مي رسد
- تشكيل يك كميته ويژه متشكل از نماينده كليه ادارات و نهادهاي حقيقي و حقوقي مرتبط براي ساماندهي گورستانها
- اختصاص مكاني مناسب با امكانات رفاهي كافي اعم از آب ، برق ، تلفن عمومي ، سالن اجتماعات ، ايستگاه خط واحد و سرويس دهي منظم و …. ( در اين خصوص ، زمين در نظر گرفته شده در محل روضه رضوان مي تواند در اولويت باشد)
- آماده سازي و قطعه بندي كردن زمين و ايجاد راههاي مناسب و جدول بندي شده منتهي به هر قطعه
- تهيه قبرهاي از پيش آماده شده و اخذ هزينه آن به همراه هزينه هاي دريافتي از خانواده ها بابت كفن ، دفن و انتقال جسد
- محصور كردن تمام گورستانهاي داخل شهر با هدف جلوگيري از پيشروي قبور به حاشيه قبرستان
- توجيه هيئت امناء اماكن مذهبي نسبت به جلوگيري از دفن ميت در اين اماكن . در اين زمينه ، اقدام هيئت امناء حسينيه دارالشفاء يخدان قابل تقدير و مي تواند الگويي باشد براي ساير اماكن مذهبي شهر
- ساماندهي گورستانهاي موجود با همكاري صاحبان اموات بگونه اي كه تمام سطح گورستان بصورت سنگ فرش درآمده و از ايجاد گرد و خاك جلوگيري گردد.
- در نظر گرفتن نيروي خدماتي كافي حداقل براي روزهاي پنجشنبه هر هفته و تهيه سطل هاي زباله مناسب به منظور جمع آوري و پاكسازي گورستانها از زباله حتي اگر نياز به كمك مالي خانواده ها باشد
- توجيه و آموزش خانواده ها نسبت به اثرات منفي پراكندگي گورستانها (در اين خصوص ، نقش روحانيون و مسئولين بهداشتي شهر و بخصوص شوراي بهداشت شهرستان مي تواند مؤثر باشد)
- 10- اختصاص قطعه ای به نام شهداء و طراحی و نصب چهارصد سنگ قبر در یک جایگاه متمرکز با هدف احیای فرهنگ ایثار و شهادت و زیارتگاهی عمومی برای ادای ادب و احترام مردم ، مسئولین و میهمانان به ساحت مقدس شهداء دفاع مقدس .
توضیح اینکه : سنگ نوشته های این قبور مطهر می تواند از کاشی و سرامیک به عنوان صنایع بومی شهرستان انتخاب گردد.
- 11- دفن يكي از افراد سرشناس شهر يا حداقل نمادي از قبر بزرگان شهر (حتي اگر در مكاني ديگر دفن هستند) نيز مي تواند راهكاري براي انتقال تدريجي گورستانهاي سطح شهر به يك نقطه واحد در خارج از شهر باشد ضمن اينكه با اختصاص قطعه اي به نام فرزانگان ميبدي و نصب سنگ نوشته هايي نمادين بصورت قبر، و حك كردن مختصري از شرح زندگي آنها ، محل تولد ، فوت و دفن آنها بر روي سنگ ، نه تنها شهروندان ميبدي نسبت به تربيت اين بزرگان در دامان اجدادشان ، به خود مي بالند بلكه زمينه اي مساعد مي شود كه هر چند گاهي برخي از شهر ها و استانها به خود اجازه ندهند از سايه اين بزرگان كه حتي شايد براي يك دفعه از آن شهر عبور نكرده اند سوء استفاده هاي شخصي يا سياسي بكنند.
محمدرضا جانب اللهي فيروزآبادي
