مهرجرد یکی از آبادی های قدیم میبد است. نویسندگان تواریخ قدیم یزد، مهرجرد یا مهرگرد را منسوب به «مهرنگار» دختر انوشیروان ساسانی و بنیاد آن را مربوط به همان عصر دانسته‌اند.
مهرجرد از قدیم به عنوان کانون آبادی های غرب میبد، دارای موقعیتی ویژه و هم تراز با فیروزآباد در شرق میبد بوده است.
زیارتگاه خدیجه خاتون در جنوب مهرجرد، سالهاست که از موقعیتی مذهبی و بازرگانی برخوردار است. یکی از هفته بازارهای پایدار کشور، هر پنجشنبه در این مجموعه برپا می گردد. نظامات اجتماعی، بویژه نظام صنفی در این آبادی نسبت به نقاط دیگر استوارتر است و میبدیان اهالی مهرجرد را مردمانی کوشا و سنجیده کار می شناسند.
هرچند که درگذشته، شغل اغلب اهالی کشاورزی بوده، اما صنعت «رودتابی» و کارگاه های «مازاری» در این آبادی همواره رونق داشته است.
مهرجرد در مرکز شبکه ارتباطات آبادی های پیرامون خود یعنی ده آباد، بفروئیه و حسن آباد قرار دارد.
بافت کوچه محلات مهرجرد نسبتا متراکم و فضای سبز مسکونی آن اندک است.
گذر اصلی آبادی از زیارتگاه خدیجه خاتون در سمت جنوب آغاز می شود و به درون بافت در هم پیچیده آبادی راه می‌یابد. راهی دیگر از جنوب و راهی از غرب به مرکز آبادی- «میدان بزرگ» سه راهی بازار- می پیوندد. از این نقطه تلاقی یک راسته بازار (بازار مسجد) به سمت شمال آبادی ادامه می یابد این گذر در بافت قدیم محل تا شمال آبادی ادامه داشته و در آن نقطه از محلات مسکونی خارج می شده است. این محور اصلی، محور شبکه ارتباط دهنده بیشترین اماکن معتبر قومی و مذهبی و موسسات تجاری و پیشه وری محل بوده است. با اینکه بسیاری از موسسات به حاشیه خیابان انتقال یافته، این گذر هنوز تا اندازه‌ای همان عملکرد را دارد.
از آثار باستانی محله مهرجرد می توان به مدرسه عتیق، قلعه مهرجرد، بافت قدیم، زیارتگاه خدیجه خاتون، بیت آیت ا… حائری موسس حوزه علمیه قم، آب انبارها، بازارها، مدرسه مظفریه، مسجد ملاشفیع، حسینیه بزرگ مهرجرد، حسینیه کوچک (تکیه رقیه خاتون فعلی) حسینیه محله آب نو (جنب بیت آیت الله حائری) قنات مهرجرد، قنات فخرآباد، خانه هوشمند، زورخانه مالک اشتر مهرجرد، مسجد خون دونگ (سرپل) آسیاب آبی لِکُگ، آسیاب آبی فخر آباد، آسیاب آبی قلعه اشاره نمود.(1)
قلعه مهرجرد
قلعه مهرجرد یکی از آثار باستانی منحصر به فرد در استان یزد می باشد که کاربری آن انبار غلات و محل حفاظت از اجناس گران قیمت مردم بوده است. این قلعه که در منتهی الیه بازار مهرجرد واقع شده در دوره صفویه ساخته شده است. این قلعه هم اکنون از سالم ترین و زیباترین قلعه های استان یزد می باشد و دارای 5 برج (شیرازه) بوده و دورتادور آنرا در قدیم خندقی حفر کرده بودند. این خندق ها با عرض حداقل 5 متر و عمق 3 متر نقش محافظت در برابر مهاجمان و سارقان را داشته اند و اگر مواقعی موقعیت خیلی خطرناک می شد، داخل آن آب می انداختند.
سه طرف خندق تا سال 6531 وجود داشت که با احداث خیابان در دهه 05 کم کم خندق پر شده است.
برای ورود به قلعه می بایست در دروازه را با طناب باز می کردند تا درب روی خندق قرار گیرد و مردم از روی آن عبورکنند تا به دیوار قلعه برسند. این دیوار در حال حاضر فقط در شرق قلعه وجود دارد که دیوار خانه مردم است. پشت دیوار، کوچه دور تا دور قلعه بوده که اکنون این کوچه در شرق قلعه وجود دارد. درب دوم هم اکنون در داخل بزرگترین برج قلعه است که بالای آن تیرکشها وجود دارد برای تیراندازی به مهاجمان و اگر به درب ورودی می رسیدند می توانستند خاکستر و آتش بر روی آنها بریزند.
پشت درب، محل نشستن نگهبان قلعه بوده که کلید اتاقها در سوراخهای آن وجود داشت. داخل قلعه کوچه اصلی شمالی جنوبی است که چهارکوچه شرقی غربی از دوطرف به آن وارد می شود. اتاقهای قلعه 012 واحد می باشد که هر کدام دارای سند جداگانه و به نام کشاورزان مهرجرد بوده که محصولات کشاورزی خود را در آنجا نگهداری می کردند.
این قلعه که سه طبقه می باشد اتاقهای آن دارای پنج نوع سقف هستند که از لحاظ معماری بسیار جالب است. داخل اتاقها از دو الی شش خمره کوچک و بزرگ وجود دارد. برخی از خمره ها حتی از قد انسان هم بزرگتر است. به طوری که ابتدا چهار پایه زیر پا می گذاشتند و از بالا گندم بر می داشتند، بعد تخته‌ای داخل خمره می گذاشته و پسربچه ای داخل آن می رفت و با سطل گندم بیرون می داده است و در آخرین مرحله قامه پارچه‌ای پایین خمره را می‌کشیدند تا بقیه گندم و یا جو خارج شود.
این قلعه تا سال 0731 نگهبان داشت و برخی از مردم اجناس خود را داخل آن می گذاشتند در سال 3731 با همکاری شهرداری اکثر سقفهای فرو ریخته تعمیر و کاهگل شد و در چند مرحله دیگر سقفها کاملا تعمیر و تعدادی از پله ها تعمیر شد و طی ده سال اخیر تعمیرات بیشتری اعمال و نورپردازی گردیده است.
امید است در آینده نزدیک با همکاری فعالین مهرجرد این قلعه به یک مرکز گردشگری جذاب تبدیل شود.
لازم به ذکر است در دوره احمدشاه قاجار به دلیل اینکه کشور در هرج و مرج بود و انگلیسی‌ها به این هرج و مرج دامن می زدند و دزدیها فراوان شده بود. مردم مهرجرد دیوارهای بالای قلعه را بلندتر کرده ولی در دوره رضاشاه بدلیل اینکه می خواست قدرت خود را در امنیت نشان دهد دستور داد دیوار بالای قلعه را خراب کنند ولی دیوار برج بزرگ که مربوط به آقاعلی گلشن کدخدای مهرجرد بود از تخریب آن ممانعت گردید.
در کنار قلعه مهرجرد کارخانه تولید برق و آسیابی وجود داشت که در دهه 08 تخریب شده است. مقابل قلعه یک رنگرزی بوده که حداقل 4 پاتیل در آن وجود داشت و در کنار آن مازاری که با سقف گنبدی بلند و زیبا محل روغنگری بود و سنگ بزرگی داشت که فعلا در میدان جانباز چشم نوازی می کند. به همین دلیل کوچه مقابل قلعه (کوچه مدرسه گلشن) هنوز به کوچه مازاری مشهور می باشد. این ساختمان زیبا در دهه 07 در یک صبح جمعه تخریب شد. آب انبار و جوی آب که با آجرکاری زیبایی ساخته شده بود، حدود بیست سال پیش تخریب شد که این مکان می توانست همانند رباط شاه عباسی یک مجموعه کامل باشد که متأسفانه از دست رفت.
بازار مهرجرد
در پنجاه سال اخیر در بین همه مردم میبد نام بازار مهرجرد کلمه کاملا آشنایی بود اگرچه در برخی محلات میبد راسته بازارهای کوچکی وجود داشت ولی بازار مهرجرد در بین همه مردم میبد مشهور بوده، این بازار از یک طرف از مسجد جامع مهرجرد که قدمت 006 ساله داشت شروع می‌شد و از طرف دیگر از امامزاده خدیجه خاتون شروع می‌شد و در محل حسینیه بزرگ به هم می رسید و از آنجا در یک راسته بازار 006 متری به قلعه مهرجرد ختم می شد. در این بازار در کنار مسجد جامع، حسینیه بزرگ تا مسجد جامع ملا شفیع و بعد از مسجد حاج ملاشفیع تا حسینیه کوچک بازار مسقف بود و بقیه قسمتهای بازار سرباز بود. در بازار انواع و اقسام فروشگاه ها و کارگاه ها وجود داشت. مشاغلی همچون خواربار فروشی، لبنیاتی، نانوایی، آهنگری و چلنگری، نجاری، عطاری و آرایشگری، روغنگری، مسگری، زرگری، سفید گری مس، تعمیر پی سوز و نفت سوز، لحاف دوزی و پنبه کاری، رنگرزی، خیاطی و قصابی وجود داشت.
برای مثال در طول این هفتصد متر بازار شش نانوایی وجود داشت بدلیل اینکه مردم مغازه ها را حتی ظهرها هم نمی‌بستند مساجد کوچک متعددی در سراسر بازار وجود داشت تا در کنار مغازه خود فورا نماز خود را ادا کنند و در این بازار و مسجد بزرگ جامع ومسجد حاج ملاشفیع و شش مسجد کوچک چند نفره وجود داشت در زیر این بازار آب کشتخوان محله پایین ده آباد عبور می کرد که در چندین محل جوی سرداب حفر شده بود که مغازه داران از آب آن جا برای شستشو و آبپاشی بازار استفاده می کردند.
چند پزشک و عطاری جنب آن هم نقش درمانگاه در میبد ایفا می کردند.
در میانه بازار و مقابل مسجد جامع ملاشفیع، کاروانسرایی وجود داشت که نقش مهمانپذیر داشت که محل استراحت مسافران بود، حسینیه کوچک و بزرگ هم در طول سال نقش بارانداز کاروانهای حامل گندم و جو و ذرت و هیزم و زغال و ماست و پنیر کوهی را داشت. نظیر این کاروانسرا در روبروی خدیجه خاتون و دیگری در میدان بزرگ وجود داشت که کار همین کاروانسرا را انجام می داد در واقع در مهرجرد 3 کاروانسرا وجود داشت که فعلاً اثری از آن نیست.
به هر صورت این بازار طی سی سال گذشته از رونق افتاده و تنها سه مغازه خواربارفروشی یک نانوانی و یک تعمیر کار موتورسیکلت و تعمیر لوازم خانگی و یک چلنگر مانده است. چند سال پیش چراغ بهترین چلنگر و خراط نیز خاموش شد ولی سال گذشته صنایع دستی یک هنرمند چلنگر را به محل آورده تا این حرفه دوباره زنده شود.
در طول این بازار چندین خانه عالی وجود دارد. یکی از آنها بیت آیت الله العظمی حائری است که در حال احیای کامل می‌باشد. امیدواریم این بافت تاریخی به سبک زیبایی زنده شود.
محلات مهرجرد
مهرجرد شامل چهار محله قدیمی است
1- محله باغچه آخوند (ابوالفضلی فعلی)
2- محله قلعه مهرجرد
3- محله آب نو (امامزاده خدیجه خاتون)
4- محله آب انبار پشه(مهدیه فعلی)
دروازه های مهرجرد
دروازه جنوبی: این دروازه که مهرجرد را به محلات میبد و بشنیغان متصل می کرده و یکی از دروازه های اصلی محله مهرجرد محسوب می شده که از خدیجه خاتون شروع و پس از منتهی شدن به چند راه که یک راه به طرف قلعه مهرجرد و یک راه به طرف محله آسیاب انبار پشه(مهدیه فعلی)و یک راه به طرف مسجد جامع مهرجرد و بعد به محله باغچه آخوند امتداد داشته که این مسیر کلاً مسقف و بصورت بازار بوده که امروزه کارایی خود را از دست داده است.
دروازه جنوب غربی: این دروازه که از محله باغچه آخوند شروع می شده و مهرجرد را به محلات خانقاه،کوچه باغ و بیده متصل می کرده است.
دروازه شمالی: این دروازه که به دروازه قلعه مهرجرد مشهور بوده، مهرجرد را به محلات ده آباد، حسن آباد و بفروئیه متصل می کرده است.
مشاهیر:
شیخ عبدالکریم حائری مهرجردی: (موسس حوزه علمیه قم)
آیت الله شیخ عبدالکریم حائری مهرجردی فرزند محمدجعفر در سال 8321 در محله مهرجرد میبد به دنیا آمد. در کودکی پدرش را از دست داد و تحت سرپرستی مادر قرار گرفت. وی مقدمات علوم دینی را در میبد، اردکان و یزد نزد استادانی چون مجد العلمای اردکانی، سید محمد علی مدرس بزرگ یزدی و سید حسین وامق فرا گرفت. آیت الله حائری در حوزه های مختلف از جمله: نجف، سامرا، کربلا، اراک و قم جلسات تدریس داشتند و شاگردان برجسته‌ای تربیت کردند که از جمله آیات عظام امام خمینی(ره)، محمدحسین یزدی، محمدرضا گلپایگانی، سید صدرالدین صدر، یحیی بفروئی و روح اله خاتمی می باشند وی پس از وفات در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.
از تألیفات اوست: کتاب الصلوه، کتاب الرضا، النکاح؛ کتاب دُررالاصول یا دُرالفوائد تأسیس حوزه علمیه قم در سال1031 از بزرگترین اقدامات ایشان می باشد.
مرتضی حائری مهرجردی
آیت الله شیخ مرتضی بن شیخ عبدالکریم حائری مهرجردی (آیت الله مؤسس) از علمای برجسته قرن چهاردهم و اوایل قرن پانزدهم ق. وی بعد از رشد و نمو در خاندان علم و فقاهت و تقوی، مقدمات و سایر علوم دینی را در محضر اساتید برجسته‌ای همچون آیات عظام بروجردی، حجت، سید محمدتقی خوانساری، داماد، امام خمینی و گلپایگانی فرا گرفت و به مدارج عالیه دست یافت. وی در حوزه علمیه قم از فقهای برجسته به شمار می رفت و بسیاری از طلاب از محضر او بهره علمی بردند.
محقق رازی در گنجینه دانشمندان می نویسد: آیت الله حائری از بهترین ثمرات و آثار حوزه مقدسه (قم) است که آراسته به زیور علم و عمل و فضل و کمال و ملکات فاضله (است) و موقعیت خاصی در حوزه و شهرستان قم دارد و (معظم له) از طرفی دامادی چون آیت الله زاده حاج آقا مصطفی خمینی که مجسمه علم و کمال است، دارد و از طرفی هم فرزند ارجمندش داماد مرحوم آیت الله حاج آقا مصطفی عراقی است.
وی دارای آثار و تألیفاتی است از جمله:
1- کتاب اتبعاء الفضیله فی شرح الوسیله
2- رساله صلاه الجمعه
3- رساله‌ای در طهارت
4- رساله‌ای در صلاه مسافر
5- رساله‌ای در خلال صلاه
6- رساله‌ای در خمس
7- دروه اصول که در 3 مجلد تألیف شده
8- پرتوی از انوار آسمانی
9- یاداداشت های ایشان که به صورت کتاب است.
1- مجموعه چند منبر از منابر ایشان
11- مباحثی در تفسیر سوره حمد
آیت الله شیخ مرتضی حائری علاوه بر مقام فقاهت و مرتبه والای علمی، دارای طبع شعر نیز بود و اشعاری از او به جای مانده است.
وی پس از درگذشت در حرم حضرت معصوم(ص) به خاک سپرده شد.
محرم در مهرجرد:
با توجه به قدمت این محله، عزاداری محرم نیز در این محله از قدمت و رسومات خاصی برخوردار است که تلاش نمودیم با یک تحقیق جامع، نحوه عزاداری و سنت های رایج آن را در سه بخش مورد بررسی قرار دهیم. از آنجا که حسینیه کوچک و حسینیه بزرگ از حسینیه های قدیمی و اصلی مهرجرد به شمار می آیند، عزاداری محرم نیز با محوریت این دو حسینیه برگزار می شده است.
1- عزاداری سنتی از قدیم الایام تا سال 4521هـ .ش.
2- از سال 4521 تا 7531
3- از سال 7531 تاکنون
حسینیه های محله مهرجرد
طبق تحقیقات انجام شده عزاداری سنتی مهرجرد در سه حسینیه به شرح ذیل برگزار می شده است.
1- حسینیه کوچک
2- حسینیه بزرگ
3-حسینیه محله آب نو (محله امامزاده)
حسینیه کوچک
این حسینیه که در مرکز بافت محله مهرجرد قرار داشته، از جنس خشت و گل ساخته شده بود و همانطور که از نامش پیداست از متراژ کمی برخوردار بوده که دارای دو دروازه شمالی و جنوبی بوده که دروازه شمالی آن به محله آب انبار پشه منتهی و دروازه جنوبی آن به مسجد ملاشفیع، مسجد جامع، حسینبه بزرگ و محله باغچه آخوند و محله آب نو (امامزاده خدیجه خاتون) منتهی می شده، که راه عبوری مردم از این حسینیه می گذشته است.
این حسینیه کاربری روضه خوانی داشته و مراسم روضه خوانی از شب اول محرم تا شب اربعین حسینی در آن برگزار می شده است که این حسینیه امروزه بدلیل تغییر و تحولات و ازدّحام جمعیت به کل تخریب و با توسعه کلی به تکیه رقیه خاتون تبدیل شده که با محوریت و مدیریت هیأت رقیه خاتون مهرجرد اداره می شود.
حسینیه بزرگ
این حسینیه که قریب 003 سال قدمت دارد از بزرگترین حسینیه های مهرجرد محسوب می شود و بدلیل آنکه در مرکز بافت قدیم مهرجرد قرار دارد، حمام سنتی محل و آب انبار و مسجد خون دونگ، مسجد ملا شفیع و مسجد جامع در مجاورت آن متمرکز شده است.
این حسینیه از جنس خشت و گل بوده و با نمای آجری به سبک سنتی بازسازی شده است. حسینیه بزرگ مهرجرد دارای دو دروازه شرقی و غربی است که دروازه شرقی آن به امامزاده خدیجه خاتون و از طرفی به مسجد ملاشفیع و مسجد جامع منتهی می شود و دروازه غربی آن به محله باغچه آخوند و محلات حسن آباد و ده آباد و خانقاه منتهی می شود. این حسینیه بیشتر کاربری تعزیه خوانی داشته که مراسم تعزیه خوانی در روزهای عاشورا و سیزده محرم و از شام اربعین حسینی «دهه آخرماه صفر» تا شب شهادت امام رضا(ع) و عصر روز شهادت امام رضا(ع) همراه با مراسم نخل برداری برگزار می شده است که امروزه نیز این رسم همچنان باقی است.
لازم به ذکر است که این حسینیه دارای دو نخل می باشد 1- نخل ثابت بزرگ که قریب 003 سال قدمت دارد که این نخل توسط خیر گرانقدر عبدالرحیم توکلی ساخته شده و زمین های وقف مخارج این نخل می باشد و این نخل در روزهای عاشورا، شبهای دهه آخر ماه صفر و عصر روز شهادت امام رضا(ع) در حسینیه گردانده می شود.
2- نخل سیار: این نخل که کوچک است و به تناسب کوچه های مهرجرد ساخته شده که در عصر روز شهادت امام رضا(ع) به طرف امامزاده خدیجه خاتون و بالعکس توسط عزاداران به دوش کشیده می شود.
حسینیه محله آب نو
این حسینیه که در مسیر گذر بین امامزاده خدیجه خاتون و حسینیه بزرگ قرار گرفته هنوز شکل اولیه خود را از دست نداده واز جنس خشت و گل می باشد و دارای دو دروازه شرقی و غربی می باشد. دروازه شرقی آن به امامزاده خدیجه خاتون و دروازه غربی آن به بافت مرکزی مهرجرد و حسینیه بزرگ منتهی می شود.
این حسینیه کاربری روضه خوانی و تعزیه خوانیهای فصلی داشته که اخیراً توسط میراث فرهنگی به شکل اولیه بازسازی شده ولی متأسفانه امروزه رونق خود را از دست داده و محل گذر و عبور و مرور مردم می باشد. این حسینیه بدلیل قرار گرفتن در راستای بازار مهرجرد در مجاورت مغازه مرشد به حسینیه مرشد معروف شده و آب انبار، زورخانه مهرجرد و بیت آیت الله حائری نیز در مجاورت آن قرار گرفته است.
مراسم عزاداری سنتی
مهرجرد از قدیم الایام تا سال
4521
برنامه عزاداری سنتی مهرجرد را می توان به دو بخش تقسیم کرد.
1- عزاداری قبل از ماه محرم
2- عزاداری ماه محرم
عزاداری قبل از ماه محرم
مراسم شاخ شاخ (عشور بچه ها)
واژه شاخ شاخ در اصطلاح عامیانه برگرفته از شاخه شاخه هیزم، عشور از ریشه عَشَرَ، واژه ای عربی است به معنای دَه، این مراسم از روز بعد عید سعید غدیر با جنب و جوش نوجوانان محله مهرجرد شروع می شده و ویژه عزاداری نونهالان و نوجوانان بوده، فلسفه برگزاری این مراسم در قدیم به دلیل عدم وجود رسانه‌های ارتباط جمعی در نوع خود از رسیدن محرم خبر می داده و جهت آگاهی مردم از فرا رسیدن ماه محرم تنی چند از بچه های محل که بیشتر از نوجوانان بودند، دور هم جمع می شدند و به اجرای این مراسم می‌پرداختند
مراحل اجرای مراسم شاخ شاخ
1- ساخت کلک(kalak)
2- جمع آوری هیزم
3- روشن کردن آتش و عزاداری دور کلک
ساخت کلک
جهت آشنا شدن با این موضوع لازم است ابتدا با مفهوم کلک آشنا شویم.
کلک: ساختمان کوچک منشوری شکل با ابعاد مساوی و ارتفاع یک تا دو متر که در نقطه مرکزی میدانها (حسینیه ها) جهت روشن کردن هیزم با کاربری روشنایی یا گرمایش و تاخت و تاز شتر و اسب در تعزیه ساخته می شده است. نوجوانان محل مهرجرد به دلیل نداشتن حسینیه اختصاصی بلافاصله از روز بعد عید غدیر در محله خود در کنار کوچه یا زمین های کشاورزی بطور موقت به ساخت کلک اقدام می کرده اندکه مشهورترین این مکان ها 1.کنار قلعه مهرجرد،2. باغچه آخوند، 3.تکیه ابوالفضلی،4. محله آب نو (امامزاده خدیجه خاتون) بوده است.
جمع آوری هیزم
این مرحله که با رسم و رسومات خاصی برگزار می شده، هر روزه، عصر عشور (دهه) برگزار می شد. یعنی نوجوانان هر عصر اقدام به جمع آوری هیزم برای مراسم شب می کردند با توجه به اینکه در قدیم الایام منبع روشنایی، سوخت و پخت و پز هیزم بوده، هیزم از ارزش بالایی برخوردار بوده است و ساکنین محل هم هیزم مصرفی خود را از شتردارانی که هیزم را از روستاهای اطراف برای فروش به محلات می آوردند خریداری می کردند. از این رو جمع آوری هیزم یکی از دغدغه های اصلی عزاداران بوده است. نوجوانان با تشکیل گروههای مختلف پیراهن خود را به دور کمر می‌بستند و با خواندن اشعاری به شرح ذیل با مراجعه به درب خانه از صاحب خانه ها درخواست هیزم می‌کردند.
شاخ شاخ درونه
شعله به شاخ درونه
عشق حسین، کافی
او مُکنه تلافی
عشق حسین، کافی
وا مُکنه طنافی(1)
اگه نداری قرض کن
زودی خبر درانداز
اگر صاحب خانه هیزم را می آورد و بچه ها را راهی می کرد به پاس اجر و مزد او این شعر را می‌خواندند
ستاره در آسونه
برکت صاحب خونه
پاشنه خونه آجره(2)
صاحب خونه تاجره
اگر صاحبخانه هیزم را آماده کرده بود و بچه ها را زودتر راهی می کرد این اشعار می خواندند و صاحبخانه را دعا می‌کردند.
الستون و ملستون
صاحبخونه مکه رسون
علف پنبه دونه
خدا برکت بده به خونه
هوسه پنبه رسه
صاحب خونه مکه رسه
اگر صاحبخانه بچه ها را کمی معطل می کرد این شعر را می خواندند.
شاخ شاخ عباس
پاده(3) چخد درانداز
اگر صاحبخانه بچه ها را دیرتر راهی می کرد می‌گفتند:
شاخ شاخ شیشه
اگر نمی دی نمی شه
شاخ شاخ ارمنی
هیزم تو خونه خرمنی
اگر صاحبخانه هیزم نداشت یا به بچه ها کمک نمی کرد که این مرحله خیلی کم اتفاق می افتاد، این شعر را می‌خواندند:
پاشنه خونه آبیه
صاحب خونه…
شاخ شاخ سینی
روی علی (ع) نبینی
منظور از این شعر این بوده که چون کمک نکردی، جمال دلربای علی(ع) را نبینی یا شعری دیگر:
پاشنه خونه موره
صاحب خونه …
روشن کردن آتش در کلک و عزاداری گرد آن
با جمع آوری هیزم و ریختن آن در کلک تقریبا مراسم عزاداری از بعد نماز مغرب و عشاء با چرخیدن به گرد آتش و ذکر یا حسین و زمزمه اشعاری، نوجوانان به عزاداری می پرداختند که این عزاداری به دو شیوه سینه زنی و جغ جغی بوده که به عنوان مثال یکی از اشعار آن به شرح ذیل است.
جغ جغیان چه شور و شین است
آتیش کلک امام حسین است
لازم به ذکر است امروزه مراسم شاخ شاخ بدلیل پیشرفت تکنولوژی و تغییرات اجتماعی بصورت نوین در سرکوچه و محله های مختلف محله مهرجرد در دهه آخر ماه ذی الحجه از روز بعد از عید سعید غدیر توسط نوجوانان محله مهرجرد برگزار می شودکه در بخشهای آتی بصورت مفصل به تشریح آن خواهیم پرداخت.
طبق تحقیقات انجام شده مرکز اصلی شکل گیری عزاداری در مهرجرد حسینیه کوچک (تکیه رقیه خاتون فعلی) و حسینیه بزرگ بوده است و شیوه عزاداری نیز به دو صورت بوده:
1- روضه خوانی 2-تعزیه خوانی
مراسم روضه خوانی از شب اول محرم تا شب اربعین حسینی هر شب بعد از نماز مغرب و عشاء به مدت پنجاه شب در حسینیه کوچک برگزار می شده و سخنرانان بنام استان در این مجلس افاضه فیض می کردند و مراسم تعزیه خوانی در روزهای عاشورا، روز سیزده محرم و از شام اربعین حسینی بمدت ده شب و عصر روز آخر ماه صفر (شهادت امام رضا) در حسینیه بزرگ برگزار می شده است.
این برنامه ها خوشبختانه طبق سنّت قدیم هنوز پابرجا می باشد، با این تفاوت که حسینیه کوچک جهت توسعه، تخریب و به تکیه رقیه خاتون (س) تبدیل شده ولی مراسم روضه خوانی سنتی آن هنوز هرشب بعد از نماز مغرب و عشا از اول محرم تا شب اربعین ادامه دارد.
برنامه های مهم عزاداری سنتی مهرجرد را می توان اینگونه برشمرد:
1- سیاه پوش کردن حسینیه کوچک و حسینیه بزرگ
2- روضه خوانی از شب اول محرم تا شب اربعین د رحسینیه کوچک
3- مراسم روز عاشورا (در حسینیه بزرگ)
4- مراسم شام غریبان
5- مراسم روز سیزده محرم (حسینیه بزرگ)
6- مراسم نخل بندی حسینیه بزرگ
7- مراسم تعزیه خوانی و نخل گردانی در شبهایی دهه آخر ماه صفر درحسینیه بزرگ
8- مراسم پرسه زنی
9- مراسم تعزیه خوانی شهادت امام رضا(ع) در عصر روز شهادت
مراسم سیاه پوش کردن حسینیه کوچک و حسینیه بزرگ
این مراسم که طبق سنت رایج در تمام محلات میبد چند روز قبل از فرارسیدن ماه محرم حسینیه کوچک و حسینیه بزرگ و نخلهای ثابت و سیار حسینیه بزرگ با پارچه مشکی سیاه پوش می شدند
روضه خوانی از شب اول محرم تا شب اربعین د رحسینیه کوچک
مراسم روضه خوانی از شب اول محرم تا شب اربعین در حسینیه کوچک:
این مراسم از شب اول محرم تا شب اربعین در حسینیه کوچک مهرجرد (تکیه رقیه فعلی) بمدت پنجاه شب برگزار می شده که شبهای جمعه عزاداران با توزیع آش حسین (ع) پذیرایی می شدند این مراسم سنتی که هنوز هم در تکیه رقیه فعلی برگزار میشود با حضور وعاظ معروف استان یزد از جمله شیخ غلامرضا فقیه یزدی، آیت الله عبدالکریم حائری مهرجردی، آیت الله شیخ مرتضی حائری مهرجردی و… برگزار می شده است.
مراسم روز عاشورا (در حسینیه بزرگ)
با فرارسیدن صبح روز عاشورا عزاداران با گردهمایی در حسینیه بزرگ به صورت دسته سینه زنی به عزاداری می پرداختند بدین صورت که ابتدا گروه طبال وارد حسینیه می شدند و بعد دسته عزادار که جلوی دسته پیرمرد ها و محاسن سفیدها با سر و پای برهنه با ریختن کاه روی سر و گرفتن قرآن بردست با خواندن این اشعار و اجرای نمایش امام حسین(ع) که سوار بر اسب به نیزه تکیه داده وارد حسینیه می شدند.
دسته اول:
سلطان دین بی یاور است یا ا… یا ا…
تنها میان لشکر است یا ا… یا ا…
دسته دوم:
از بی کسی تکیه به نیزه داده یا ا… یا ا…
ذکرش به هل من ناصر است یا ا… یا ا…
برنامه بعد هیأت سقا می باشد
هیأت سقا:
یکی از مراسمات بسیار زیبا که در قدیم در محله مهرجرد برگزار می شده عزاداری هیأت سقاست که اعضای آن را اطفال زیر 01 سال تشکیل می‌دادند. این هیأت برنامه عزاداری خود را روز عاشورا انجام می داد و نحوه عزاداری و اجرای آن بدین شکل بود که این کودکان کاسه ها یا جامهای خالی از آب را در دست گرفته و باخواندن این اشعار به یاد تشنگی اطفال امام حسین به عزاداری می پرداختند.
باد صبا از وفا
برو سوی خیمه ها
بگو به آن طفلُها
آب میسر نشد
صبا برو در بقیع
بگو به زهرا یقین
حسین تو تشنه است
آب میسر نشد
صبا برو در نجف
بگو شه لو کشف
اهل حرم تشنه‌اند
آب میسر نشد
مراسم شام غریبان
این مراسم که بعد از نماز مغرب و عشاء برگزار می شده از محل باغچه آخوند شروع و به طرف مسجد جامع، مسجد ملاشفیع، حسینیه بزرگ و حسینیه کوچک و به امامزاده خدیجه خاتون ختم می‌شده است. اشعار سنتی آن به شرح ذیل می باشد.
دسته اول:
شام غریبان حسین امشب است امشب است
اول درد و محن زینب است زینب است
دسته دوم:
طفل یتیمی زحسین کم شده کم شده
قامت زینب ز الم خم شده خم شده
ای ساربانا کمتر جفاکن
دست حسین را یکدم رهاکن
درخانه خولی سرشاه مظلومان
مهمان زظلم کوفی است آه و واویلا
مراسم روز سیزده محرم (حسینیه بزرگ)
مراسم سیزده محرم در عصر روز سیزدهم با اجرای نمایش بنی اسد برگزار می شده که به دسته بنی اسد معروف بوده است.
مراسم نخل بندی حسینیه بزرگ
این مراسم روز جمعه قبل از روز اربعین برگزار می شده که نخل و حسینیه برای اجرای تعزیه خوانی دهه آخر ماه صفر آماده می شده است که نخل بوسیله آینه، سرو، شمشیر و… تزیین می‌شده است که این سنت خوشبختانه تا به امروز ادامه دارد.
مراسم تعزیه خوانی و نخل گردانی در شبهای دهه آخر ماه صفر درحسینیه بزرگ
مراسم تعزیه خوانی و نخل گردانی دهه آخر ماه صفر از مهمترین برنامه های عزاداری سنتی مهرجرد می باشد که امروزه هم از رونق خوبی برخوردار می باشد. این مراسم ازشام اربعین حسینی(ع) تا شب شهادت حضرت علی ابن موسی الرضا(ع) و همچنین عصر روز شهادت امام رضا با اجرای تعزیه امام رضا(ع) و مراسم نخل گردانی و نخل برداری در حسینیه بزرگ برگزار می شده است از مشهورترین چهره های تعزیه خوانی در مهرجرد را می‌توان از آقا علی ملاهاشم 2- حاج آخوند ملاهاشم 3- حاج صفر (خان خاکستر) 4- حاجی جواد حاجی 5-غلامحسین مقنی باشی 6- سیداسدالله گلاب 7ـ اکبر شمر 8- حسن شمر 9- محمد شمر 01- حاج ملاحسین شمیر 11- حاجی جلال ذبیحی 21- حاج کاظم فراتی 31- محمد ملاکاظم 41- حاج فرهاد حجتی یاد کرد.
مراسم پرسه زنی
پرسه زنی در لغت به معنای راه رفتن بسیار و گردش و حرکت اشخاص، همه جا را گشتن می باشد این رسم در قدیم الایام از روز بعد از اربعین جهت تأمین مایحتاج تعزیه خوانی دهه آخر ماه صفر و حسینیه بزرگ توسط افراد مسن مرسوم بوده است بدین صورت که عدهای با به دوش کشیدن پرچم، طبل و سنج و زمزمه کردن اشعاری با مراجعه به درب خانه ها مایحتاج تعزیه خوانی را از قبیل قند وچای از اهالی محل دریافت می کردند که امروزه این مراسم از چرخه برنامه های محرم و صفر مهرجرد حذف شده و خیرین عزیز با مراجعه به مسئولین حسینیه مخارج تعزیه خوانی را از پیش پرداخت می کنند.
مراسم تعزیه خوانی شهادت امام رضا (ع) در عصر روز شهادت
این مراسم 3 ساعت قبل از نماز مغرب و عشاء با حضور تعزیه خوانان بنام شهرستان میبد برگزار می شود این مراسم که با استقبال گرم مردم مهرجرد و محله های ده آباد، خانقاه، حسن آباد نیز روبرو بوده صحنه به شهادت رسیدن امام رضا(ع) را به نمایش می گذاشتند که این مراسم در حال حاضر از رونق خوبی برخوردار می‌باشد.
مراسم نخل برداری از حسینیه بزرگ بطرف امامزاده خدیجه خاتون
بعد از اتمام مراسم تعزیه شهادت امام رضا (ع) در عصر روز شهادت، عزاداران با گرداندن نخل ثابت حسینیه بزرگ برگرد کلک و عزاداری و جوش زدن در جلوی نخل اقدام به بلند کردن نخل کوچک حسینیه می کنند و با گرداندن آن گرد کلک نخل سیار را بطرف امامزاده خدیجه خاتون حرکت داده و سپس نخل های محلات مختلف مهرجرد نیز به ترتیب سابقه پشت سر نخل حسینیه بزرگ این میسر را طی می کنند. در مسیر نخل کسانی که نذوراتی دارند از قبیل توزیع آش حسین، شربت، قربانی گوسفندان، نذر خود را ادا می کنند. نخل ها پس از عبور از کوچه پس کوچه هایی که سال هاست هر ساله انتظار چنین مراسم باشکوهی را می کشند در جوار امامزاده بی بی خدیجه خاتون آرام می گیرند. عزاداران با عزاداری و خواندن اشعاری از قبیل:
دختر بدرالدجا امشب سه جا دارد عزا
گاه می گوید حسن ، گاهی پدر،گاهی رضا
حضرت معصومه در قم زینب اندر کربلا
زینب از داغ حسین معصومه از داغ رضا
پس از پایان عزاداری نخل سیار را به حسینیه بزرگ بر می گردانند. لازم به ذکر است که این مراسم در قدیم الایم توسط یک نخل برگزار می شده که امروزه تعداد نخلها قریب به 03 عدد می رسد و این مراسم سنتی به عنوان یکی از مراسم های باشکوه شهرستان همه ساله هزاران نفر را به این محله گسیل می دارد به طوری که حضور مردم از اقصی نقاط استان برای عزاداری در این مراسم زبانزد است.
گفتنی است آیین نخل برداری مهرجرد به شماره 8401 در تاریخ 4/11/29 ثبت جهانی شده است.
موضوعات متفرقه مراسم سنتی مهرجرد
1- مراسم سنتی روز بیست و یکم ماه رمضان
2- بیرق
3- شدّه و شدّه گردانی
4- چلچراغ و چراغ خانه
5- پامنبری و ذکر گرفتن
6- طبخ آش حسین در روز عید غدیر
7- مراسم مختارگردانی
8- چراغ توری
9- مراسم عید غدیر
- سقا
مراسم سنتی روز بیست و یکم ماه رمضان
این مراسم بعد از نماز صبح روز بیست و یکم ماه مبارک رمضان در مهرجرد برگزار می شده که خوشبختانه هنوز هم ادامه دارد. نمازگزاران مسجد ملاشفیع و مسجد جامع بعد از اقامه نماز صبح بطرف مسجدی بنام خون دونگ (مسجد سرپل) محل تقاطع مسیر دو مسجد بوده که فعلا اثری از آن نیست حرکت می کردند و بعد از تجمع در این مکان به صورت گروهی و با خواندن اشعار ذیل بطرف امامزاده خدیجه خاتون حرکت می‌کردند و در مکان امامزاده خدیجه خاتون مداحان با ذکر مصائب اهل بیت به مداحی می پرداختند که مشهورترین آنها را می توان علی ملاهاشم و حاج آخوند ملاهاشم و در حال حاضر حاج قنبر زرافشان را نام برد.
دسته اول:
آه و واویلا که داماد پیمبر کشته شد
جانشین مصطفی آقای قنبر کشته شد
دسته دوم:
پیشوای مؤمنین و آفتاب روز حشر
این چراغ مسجد و محراب و منبر کشته شد.
بیرق
بیرق بازمانده میل های راهنما در نیم قرن اخیر است که اگرچه کارکرد خود را از دست داده اما با جنبه مذهبی که پیدا نموده در حسینیه ها همچنان پایدار باقی مانده است در قدیم برای روشن نگه داشتن چراغ حسینیه ها استفاده می شد به این صورت که هر روز هنگام غروب چراغ موشی را نفت کرده و چراغ را روشن می کردند و بوسیله طناب میله آن را بالا می بردند که این رسم هنوز در حسینیه قدیمی محله آب نو (جنب زورخانه مالک اشتر) برقرار می باشد.
اجزای بیرق: 1- میله 2- طناب و قرقره 3- چراغ موشی
شده گردانی
شده سازه چوبی چند طبقه‌ای است که انواع پارچه رنگی را به آن آویزان می کردند که این سازه نمادی است که در جشن پیروزی یزید در شام استفاده می شده است.
چلچراغ و چراغ خانه
وسیله ای که برای روشنایی حسینیه بکار برده می شده است و نماد حدیث شریف ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه است.
پامنبری و ذکر گرفتن
در قدیم رسم بر این بوده است که یک ساعت مانده به اذان مغرب ذاکرین با قرار گرفتن در پشت بام مساجد یا منازلی که مراسم روضه خوانی در آنجا برگزار می شده با ذکر گرفتن مردم را از مراسم روضه خوانی با خبر می کردند تا مردم با برنامه ریزی در مراسم شرکت کنند.
علاوه برآن در مراسم روضه خوانی بعد از پایان سخنرانی هر روحانی ذاکرین با خواندن اشعاری متناسب با مصیبت های خوانده شده مردم را برای شنیدن سخنرانی روحانی بعدی آماده می کردند که به پامنبری معروف است از مشهورترین پامنبری خوان های مهرجرد را می توان مرحوم علی ملاهاشم و مرحوم سید محمد میرمحمدی نام برد این دو ذاکر که همه آنها را با عنوان ذاکران خستگی ناپذیر می شناسند علاوه بر ذاکری در تعزیه خوانی هایی که در محله مهرجرد برگزار می شده است شرکت می کردند و صوت خوش این دو عزیز خوشایند تعزیه نشینان خصوصاً ندای «هاتف مَکُش و مَکُش که سماوات سرنگون…» سید محمد میرمحمدی زبانزد خاص و عام بود این سید جلیل القدر بدلیل خصوصیات اخلاقی از قبیل داشتن اخلاقی شایسته، خوشرو و همیشه خندان و دوست داشتنی، احترام به مردم و وفای به عهد دوری از مسائل مادی و اینکه همیشه خود را از مردم می‌دانست محبوبیت ویژه‌ای در بین اهالی مهرجرد داشت روحشان شاد و یادشان گرامی باد.
طبخ آش حسین در روز عیدفطر:
با فرا رسیدن عید سعید فطر مردم با حضور در مسجد جامع مهرجرد علاوه بر اقامه نماز عیدسعید فطر با آش حسین پذیرایی می شوند. مخارج پخت این آش از کمک خیرین مهرجرد می باشد. همچنین هزینه افطاری چند شب از ماه مبارک رمضان به وسیله زمینی که روبروی امامزاده خدیجه خاتون قرار داشت تامین می شد. این زمین که به باغ سلمه معروف بوده با احداث خیابان الان به چند مغازه و مدرسه هجرت تبدیل شده است.
مراسم مختارگردانی
یکی از برنامه هایی که در قدیم بصورت جداگانه در محله مهرجرد اجرا می‌شده است و به نوعی جنبه طنز هم داشته است مراسم خروج مختار یا مختارگردانی بوده است که به مختار مهرجرد معروف بوده است این مراسم معمولا در روز سوم فروردین (سومین روز عید نوروز) با تزئین صدشتر و اجرای برنامه های خاص و شاد از حسینیه بزرگ شروع و بعد از گشت و گذار در کوچه های مهرجرد دوباره به حسینیه بزرگ مهرجرد برگشته و شبیه خوانی مختار در این مکان برگزار می شده است که امروزه این مراسم در محله مهرجرد بدست فراموشی سپرده شده و مراسم مختارگردانی امروزه فقط در محله بیده میبد در روز سیزدهم نوروز هنوز بصورت گسترده برگزار می شود.
چراغ توری
این نوع چراغ که در زمان خود بی نظیر بوده، به علت عدم روشنایی در حسینیه ها، روشنی بخش مراسم عزاداری بوده است. در پایین این چراغ ها مخزن نفت بوده که با فشار باد به بالای چراغ پمپاژ می شد و تورهایی که در بالای چراغ بوده، روشن می شد و مجلس عزاداری را روشن می کرد. این چراغ ها قریب به 05 سال پیش برای هیأت امامزاده خریداری شدند که همچنان موجود می باشد.
مراسم عید غدیر
عید غدیر همواره مورد توجه اهالی مهرجرد بوده است از قدیم مردم سرزدن به خانه سادات و بزرگداشت آن ها اهتمام ویژه ای داشته اند و هنوز هم در محله مهرجرد این سنت بصورت گسترده انجام می شود. موقوفاتی هم وجود دارد که به موقوفات غدیر معروف است.
سقایی
در گذشته های دور عده ای از عزاداران حسینی با عشق به حضرت ابوالفضل (ع) عهده دار سقایی در مراسم عزاداری می شدند.
سقاها در اطراف حسینیه تشت مسی بزرگی که با قلع سفید کاری شده بود را پر از آب می کردند و با کاسه های زرد رنگی که دستی در وسط آن به یاد حضرت ابوالفضل (ع) بود به مردم عزادار آب می دادند.
برخی دیگر از سقاها نیز با در دست داشتن مشک در مسیر عزاداری عزاداران حرکت می کردند و در روزهای تاسوعا و عاشورا با خواندن اشعار زیر به عزاداران آب می دادند:
آب ما گلاب دارد
خوردنش ثواب دارد
بر یزید و یزدیان لعنت
بر تشته لب کربلا صلوات
ورود کتل به مراسم عزاداری
تأثیرپذیری از مراسم عزاداری مناطق دیگر امری مرسوم در عزاداری محرم است محله مهرجرد نیز از این امر مستثنی نبوده و یکی از برنامه هایی که از شهرهای قم و اشکذر وارد مراسم عزاداری مهرجرد شد مراسم کتل بندی می باشد.
بدین صورت که ابتدا بر روی تخته پاره، بعد بر روی گاری های بزرگ و بعدها بر روی تراکتور و ماشین صحنه هایی از واقعه عاشورا بازسازی می شده و در روز عاشورا در معرض دید عزاداران قرار می گرفته است. این مراسم امروزه نیز از سوی هیأت ابوالفضلی و حسینی امامزاده خدیجه خاتون در حسینیه بزرگ مهرجرد در روز عاشورا برگزار می شود.
تأسیس هیأت علی اصغر در دبستان فارابی مهرجرد در سال 7431
به همت مدیر و ناظم و خدمتگزار دلسوز وقت مدرسه دبستان فارابی مهرجرد در سال 7431 هیأتی بنام علی اصغر تأسیس شد که هر شب در دهه اول محرم اقدام به عزاداری می کردند واعضاء آن دانش آموزان آن مدرسه بودند که تا اول انقلاب این برنامه ادامه داشت و در شبهای اوج تظاهرات به عزاداری و شعارهایی علیه رژیم شاهنشاهی سر می دادند که بعد از انقلاب فعالیت عزاداری خود را از دست داد.
مراسم عزاداری سنتی
از سال 4521 تا سال
7531
با گذر زمان تغییر و تحولاتی نیز در شیوه عزاداری محرم در مهرجرد بوجود آمده است که علاوه بر سنتهای گذشته مراسم دیگری نیز به مراسم عزاداری افزوده شده است که می توان اینگونه برشمرد.
1- جایگزینی کلمه هیأت به جای دسته و تأسیس هیأت امامزاده خدیجه خاتون
2- تشکیل هیأت ابوالفضلی مهرجرد و احداث بناء تکیه ابوالفضلی
3- ورود کتل به مراسم عزاداری
4- تأسیس هیأت علی اصغر در دبستان فارابی مهرجرد در سال 7431
1- جایگزینی کلمه هیأت به جای دسته و تأسیس هیأت امامزاده خدیجه خاتون
از آنجا که آستان مقدس امامزاده خدیجه خاتون از قدیم الایام یکی از اماکن مذهبی میبد بوده و مورد توجه ویژه اهالی مهرجرد می باشد در سال 4521 عدهای از جوانان مهرجرد اقدام به تشکیل هیأت در این مکان نموده و با تهیه پرچم از شب پنجم محرم با راه اندازی هیأت عزاداری از مکان امامزاده بطرف حسینیه کوچک در روضه خوانی حسینیه کوچک شرکت می کردند و در آنجا مراسم پایان می یافت.
جهت آشنایی با تاریخچه این هیأت به تشریح آن می پردازیم.
هیأت امامزاده خدیجه خاتون
هیات خدیجه خاتون که در سال 4521 هجری شمسی تاسیس شده که اولین هیأت عزاداری در مهرجرد می باشد وبدلیل استقرار در آستان مقدس امامزاده بی بی خدیجه خاتون امروزه یکی از فعالترین هیأت های مذهبی میبد به شمار می رود که هرساله فعالیت آن از روز بعد از عید غدیرباهمت جوانان با برپایی خیمه ای به وسعت 0051 متر مربع و پوشش برکل صحن امامزاده خدیجه خاتون وبرپایی نمازجماعت مغرب و عشاء در دهه محرم در زیر این خیمه وبرپایی مراسم روضه خوانی حضرت اباعبدالله با حضور سخنرانان وعلما بنام استان آغاز می شود بانی و متولی این مراسم هم خیر گرانقدرحاج محمد معمارزاده می باشد پذیرایی از اکثر هیأت های عزاداری مهرجرد انجام می شود.
هیأت امامزاده در شب عاشورا ی حسینی پذیرایی بیش از51 هیات عزاداری شهرستان میبد می باشد .
یکی از مهمترین برنامة عزاداری هیات امامزاده خدیجه خاتون اجرا برنامه نمایشی به تناسب موضوعی در شبهای دهه محرم می باشد که نظم و انضباط وجود امکانات رفاهی باعث جذب خیل مشتاق ابا عبدالله الحسین به این مکان مقدس شده است
صبح روزعاشورا این هیات باطراحی کتل و صحنه های کربلا برنامه عزاداری خود را در حسینیه بزرگ مهرجرد برگزار می کند و نماز ظهر عاشورا باحضور خیل عظیم عزادارن در صحن وسرای امامزاده خدیجه خاتون برگزار می شود گفتنی است بدلیل ارادت خاص مردم استان یزد به آستان مقدس امامزاده خدیجه خاتون این هیات میزبان هزاران نفر ازمردم استان در روزعاشورا می باشد
یکی ازمهمترین فعالیت های هیأت امامزاده خدیجه خاتون درطول سال برگزاری جلسه هفتگی قرائت قرآن می باشد.
از مهمترین مراسم مذهبی این هیأت را می توان به مراسم روز اربعین وپذیرایی عزاداران با آش حسین (ع) و برگزاری مراسم شهادت امام رضا(ع) که نخل ها از حسینیه بزرگ بطرف امازاده خدیجه خاتون حرکت داده می شود اشاره کرد که هزاران نفر از اکثر استان در این مراسم شرکت می کنندهیات امامزاده خدیجه خاتون از اولین هیات هایی است که اقدام به طبخ ناهار و توزیع آن درروزعاشورا نمود که این مراسم ازسال 0331 توسط خیرین گرانقدر حاج محمدعلی ملایی و جانعلی حسن (اشرفی) شروع شده و قریب شصت سال است که این برنامه با محوریت مالی خیّر گرانقدر حاج محمدعلی ملایی جهت پذیرایی هفت هزار نفر تامین می شود.آشپزهای این هیات مرحوم حاج محمد اشتری و بعد حاج محمود اشتری که در حال حاضر استاد امیر زارع و حاج محمدعلی فلاح در این مسئولیت انجام وظیفه می کنند.
از خادمین و موسسان اولیه هیات را می توان استاد علی اکبر معمارزاده، محمد علی فلاح معروف به دکتر حسن- عبد الرحیم توکلی – جواد توکلی، حاج عباسعلی فلاح-غلامعلی تفضلی-حبیب ضیایی و ابوالقاسم زارع، محمدگلاب نام برد که روحشان شاد و یادشان گرامی باد.
این هیأت در حال حاضر با داشتن تمام امکانات رفاهی در امامزاده خدیجه خاتون و مالکیت حسینیه در مشهد مقدس (جهت رفاه حال زائران)، توسط خادمین اهل بیت حاج جواد (فتحعلی) فلاح- رضا اشرفی- محمدتقی اشتری-عباس زارع-محمدبافقی-غلامرضاشریف اداره می شود عمده فعالیت های این هیات بشرح ذیل می باشد:
- اقامه نماز جماعت در طول سال
2.جلسه هفتگی قرائت قران هر هفته شبهای جمعه
3.برگزاری مراسم روز اربعین باحضور هیات های مذهبی و طبخ آش حسین(ع)
4.برگزاری و میزبانی مراسم روز شهادت امام رضا(ع) باحضور خیل عظیم عزاداران وعزاداری هیات رقیه خاتون
5.برگزاری نمازظهر عاشورا و پذیرایی از عزاداران حسینی
6.عزاداری از شب اول محرم تاشب چهاردهم محرم
7.مراسم روضه خوانی شب های دهه اول محرم
8.اعزام هیات به مشهد مقدس
9.طبخ آش حسین درروز سیزده رجب - برگزاری کلاسهای قرآنی در شبستان امامزاده در طول سال
11.مراسم احیای شب های قدر با صرف سحری - راه اندازی کاروان پیاده روی کربلا واربعین حسینی
- برپایی اعیاد شعبانیه و جشن میلاد حضرت محمد(ص)
تشکیل هیأت ابوالفضلی مهرجرد و احداث بناء تکیه ابوالفضلی
این هیأت در سال 3431 توسط عدهای از جوانان مهرجرد در محل باغچه آخوند که فعلا خانه ریاضیات میبد می باشد تأسیس شد و بعد با خریداری زمین در مقابل باغچه آخوند در 8431 اقدام به ساخت و ساز مسجد و تکیه ابوالفضلی نمودند نحوه عزاداری این هیأت ابتدا به صورت سنتی بوده و بعد بصورت رسمی با حضور در مجالس گوناگون در دهه اول ماه محرم و ساخت مهمانسرا پذیرای عزاداران اباعبدالله الحسین در ظهر و شبهای محرم می باشد
از مداحان این هیأت از ابتدا تاکنون می توان حاج جلال ذبیحی، حاج قنبر زرافشان، محمد پوررشیدی، فیاضی، مروتی نام برد.
فعالیتهای هیأت :
1- اقامه نماز جماعت بصورت سه وعده
2- اعزام کاروان زیارتی مشهد مقدس
3- فعالیت در ماه مبارک رمضان توزیع افطاری، احیای شبهای قدر و قرائت قرآن و…
4- کمک به فقرا د رقالب موسسه خیریه
5- برگزاری جشن میلاد حضرت ابوالفضل(ع) امام حسین(ع) و امام سجاد(ع)
6- روضه خوانی محرم و صفر هر شب بعد از نماز مغرب و عشا
7- برگزاری جلسه قرائت قرآن هر شب بعد از نماز مغرب و عشا
8- برگزاری جلسه هفتگی دعای ندبه
9- اجرای نمایش بنی اسد در روز سیزده
01- طبخ آش حسین در روز شهادت امام رضا در محل مهمانسرای ابوالفضلی
11- اجرای مراسم تعزیه خوانی دهه آخر ماه صفر در حسینیه اعظم
21-اجرای مراسم کتل بندی روز عاشورا و روز سیزده محرم
31- پذیرایی از عزاداران هیأتی در روز عاشورا و ارسال غذا به درب منازل اعضاء‌هیأت
41- جلسه هفتگی مکتب المهدی در مهمانسرای ابوالفضلی جمعه شبها ویژه جوانان ابوالفضلی همراه با سخنرانی و قرائت قرآن
51- خانه تنیس هیأت ابوالفضلی در مهمانسرای ابوالفضلی
61- مراسم سفره رقیه شام روز سیزده محرم د رمحل مهمانسرای ابوالفضلی
با پیروزی انقلاب اسلامی تحولی در همه عرصه ها صورت گرفت که هیأت مذهبی نیز از این تأثیر و تحول بی بهره نبودند لذا با شروع این دوران تحولاتی در فعالیت های هیأت مذهبی و جهت گیری های آنان رخ داد تا با حفظ سنتهای گذشته متناسب با حرکت انقلابی مردم در صحنه عمل نیز پیر و معارف حسینی باشند. در محله مهرجرد علاوه بر تحولات در عرصه برنامه های عزاداری در عرصه اقتصادی و حمایت مالی از هیأت و حسینیه ها نیز تحولاتی صورت گرفت که رونق کسب و کار با سفر اهالی مهرجرد به شهرهای جنوبی و کشورهای عربی در این زمینه بی تأثیر نبوده است.
عمده تحولات این دوران را در دو بخش بررسی می‌کنیم.
1- عزاداری قبل از محرم
2- عزاداری محرم و صفر
عمده تحولات در عزاداری قبل از محرم مهرجرد(شاخ شاخ)
با پیشرفت تکنولوژی و پدید آمدن برق به چرخه زندگی و پیدایش سیستم‌های صوتی تحولات عمده‌ای در نحوه برگزاری دسته های شاخ شاخ برگزار شد.
1-خارج شدن هیزم جهت روشنایی و گرمایش در چرخه مراسم عزاداری و عدم آتش زدن هیزم
2-از بین رفتن کلک و بلااستفاده قرار گرفتن آن
3-تغییر شکل عزاداری از دسته به هیأت
4-پیدایش سیستم صوت و عزاداری به شیوه مداحی و روضه خوانی و سخنرانی
5-تغییر شکل جمع آوری نذورات از هیزم و وجه نقد
6-تغییر شکل جمع آوری نذورات و عدم مراجعه به درب منازل و جمع آوری وجوهات در کنار خیابان و معابر پر رفت و آمد با توزیع شربت
7- پذیرایی عزاداران به صرف شام در پایان مراسم
8- نامگذاری هیأت ها و رسمیت یافتن در محل خاصی از معابر عمومی
9- افزوده شدن تعداد هیأتهای شاخ شاخ
اسامی هیأت مذهبی شاخ شاخ مهرجرد:
1.هیأت چهارده معصوم، محله باغچه آخوند.
2.هیأت ابوالفضلی(ع)، محله اساجی ها
3.هیأت بیت الزهراء (کوچه سالن تربیت)
4.هیأت علی اکبر(ع)، حسینیه بزرگ مهرجرد
5.هیأت علی اصغر(ع)، محله باغ خرما
6.هیأت صاحب الزمان(عج)، انتهای محله باغ خرما
7.هیأت دوطفلان مسلم، محله بارجینی ها
8.هیأت رقیه خاتون مهرجرد، محله کَنَه رود
9.هیأت زینبیه، کوچه جنب بنیاد شهید
01.هیأت مهدیه، محله انبار پشه
- هیأت قاسم ابن الحسن، محله مازاری
- هیأت جنگل، محله جنگل مسجد علی ابن ابیطالب
31.هیأت ابوالفضلی (قلعه)، کوچه قلعه مهرجرد
41.هیأت علی اکبر، مهمانسرا و حسینیه قمربنی هاشم.
عمده تحولات عزاداری محرم و صفر مهرجرد
1- تخریب و بازسازی و مسقف کردن حسینیه بزرگ
2- تخریب و بازسازی حسینیه کوچک
3- ایجاد شیوه جدید در عزاداری
4- تأسیس هیأت فاطمیه و ساخت بنای فاطمیه مهرجرد
5- تأسیس هیأت مهدیه و ساخت بنای مهدیه مهرجرد
6- تأسیس هیأت رقیه و احداث تکیه رقیه خاتون
7- تأسیس هیأت علی اکبر و احداث تکیه علی اکبر
8- تأسیس هیأت علی اکبر و احداث تکیه قمر بنی هاشم
9- برگزاری مراسم ویژه تاسوعا از طرف هیأت علی اکبر در مسجد جامع
01- پذیرایی عزاداران در شبها و ظهرهای محرم
11- ساخت مهمانسرای هیأتها در مهرجرد
21- راه اندازی مراسم صبح روز سیزده محرم در فاطمیه مهرجرد
31- خرید حسینیه توسط هیأت حسینی امامزاده خدیجه خاتون و فاطمیه مهرجرد در مشهد مقدس
41- اضافه شدن نخلهای روز شهادت امام رضا(ع) از یک نخل به 03 نخل
51- راه اندازی مجمع الذاکرین سید الشهداء در مهرجرد
61- راه اندازی کاروان اُسرا در عصر روز اربعین توسط هیأت متحدین سیدالشهداء
71- راه اندازی کاروان اُسرا توسط هیأت قمر بنی هاشم
81- بازسازی صحن و سرای آستان مقدس امامزاده خدیجه خاتون و ساخت شبستان
91- راه اندازی طرح میزبان-میهمان در دهه اول محرم در بین هیأتهای مهرجرد
02- راه اندازی شب حساب در دهه دوم محرم
12- راه اندازی مراسم صبح اربعین در امامزاده خدیجه خاتون با پذیرایی آش حسین از عزاداران
22- توسعه برنامه های کتل بندی هیأتها در روز عاشورا در حسینیه بزرگ
32- راه اندازی نماز ظهر عاشورا در امامزاده خدیجه خاتون
42- تغییر و تحول در مراسم شام غریبان
52- راه اندازی مراسم پذیرایی شام غریبان در منزل عباسعلی اسلامی (عباس مسگر)
62- راه اندازی مجالس روضه خوانی درماه محرم و صفر
72- راه اندازی مراسم روز 82 صفر که مصادف است با شهادت حضرت محمد و امام حسن مجتبی(ع) در مهدیه مهرجرد همراه با پذیرایی
82- رونق گرفتن مراسم توزیع نذورات در جلوی نخل
92- راه اندازی نماز جماعت در امامزاده خدیجه خاتون و تکیه ابوالفضلی،تکیه قمر بنی هاشم، مهدیه، زینبیه، رقیه خاتون
03- راه اندازی مراسم تفسیر، قرائت قرآن در بیت آیت ا… حائری
13- راه اندازی کاروان های زیارتی مشهد مقدس، کربلای معلی، تورهای سیاحتی، زیارتی قم، جمکران و…
23- برپاکردن بزرگترین خیمه حضرت سیدالشهداء در صحن و سرای امامزاده خدیجه خاتون
33- را ه اندازی جشن اعیاد شعبانیه در تکیه ابوالفضلی و امامزاده خدیجه خاتون
43- راه اندازی مراسم شبهای احیا در اماکن مذهبی مهرجرد
53- احداث زورخانه و خانه تنیس توسط هیأت فاطمیه مهرجرد
63- احداث مسجد صاحب الزمان مهرجرد و راه اندازی فعالیتهای فرهنگی،مذهبی از جمله دعای توسل
73- راه اندازی مراسم نیمه شعبان در مهدیه مهرجرد
83- راه اندازی مراسم عزاداری صبح روز شهادت امام جعفر صادق(ع) در فاطمیه مهرجرد
93- تأسیس هیأت جواد الائمه و راه اندازی مراسم مناسبتهای مذهبی و طبخ چند دیگ آش
04- تأسیس هیأت زینبیه
14- تأسیس مکتب المهدی و مکتب الحسین
24- تبدیل شدن امامزاده خدیجه خاتون به قطب فرهنگی و مذهبی و کانون عزاداری مهرجرد
در اینجا به تشریح مهمترین تحولات این دوره می پردازیم.
تخریب و بازسازی و مسقف کردن حسینیه بزرگ مهرجرد
حسینیه بزرگ مهرجرد یکی از حسینیه های قدیمی میبد می باشد. قریب سیصد سال قدمت دارد با توجه به افزایش جمعیت و کمبود فضای حسینیه برای برپایی مراسم عزاداری به همت مردم و خیّرین گرانقدر در دهه 06 تخریب، توسعه و بصورت فعلی البته با رعایت سبک قدیمی آن بازسازی شده که متأسفانه در این توسعه قسمتی از آب انبار حسینیه تخریب شد و فعلا فقط تنوره آب انبار در قسمت جنوبی حسینیه باقی مانده که فعلا محل فعالیت جوانان مکتب الحسین مهرجرد می باشد.
تخریب و بازسازی حسینیه کوچک
حسینیه کوچک نیز یکی از حسینیه های قدیمی محله مهرجرد می باشد که مرکز شکل گیری عزاداری مهرجرد در این مکان مقدس می باشد که با شکل گیری هیأت رقیه خاتون در دهه 07 این حسینیه به کل تخریب و با توسعه کلی بصورت مسقف و به شیوه نوین به تکیه رقیه خاتون تبدیل شده است که شکل سنتی آن به کل از بین رفته است.
ایجاد شیوه جدید عزاداری
را ه یافتن شیوه های جدید در سایه تأثیرپذیری از شیوه های عزاداری در سایر مناطق کشور از جمله تحولات این دوره به حساب می آید بعنوان نمونه عزاداران به صورت دسته جمعی وارد حسینیه می شوند و فردی بعنوان توجوشی خوان با خواندن اشعاری حال و هوای خاصی به مجلس می داد و عزاداران بصورت سه ضرب سینه می زدند و بعد از چند سال سینه زنی و زنجیرزنی بعنوان شیوه‌ای جدید در عزاداری محله مهرجرد وارد شد و عزاداران بازدن زنجیر به سبک 3 و 7 ضرب وارد تکایا می شدند که مداحانی چون حاج یداله خادم الحسینی، محمد پوررشیدی، حاج جلال ذبیحی، رضا بهجتی، از مداحان سبک زنجیر زنی آن بوده‌اند که فعلا هم زنجیر زنی در مهرجرد رونق خوبی دارد و هیأت های مهرجرد با زدن زنجیر وارد تکیه و بعد از ذکر مصیبت بصورت سینه زنی از مجلس خارج می شوند
راه اندازی کاروان اسرا در عصر روز اربعین حسینی توسط هیأت متحدین سیدالشهدا
این کاروان که به همّت عده ای از جوانان در شام اربعین از قلعه مهرجرد حرکت کرده و پس از طی مسیر به حسینیه بزرگ مهرجرد می رسند. در طول مسیر اجرای تعزیه و سینه زنی و عزاداری برگزار می شود.
راه اندازی طرح میزبان-میهمان در هیأتهای عزاداری محله مهرجرد
از آنجا که همبستگی و همدلی یکی از خصوصیات بارز اهالی مهرجرد می باشد و اهالی مهرجرد بدلیل این خصوصیت در استان یزد شهره‌اند در این دوره با تأسیس هیأتهای مختلف و افزایش تعداد هیأتها مسئولین هیأتهای مهرجرد با برنامه ریزی طرح میزبان – میهمان هر هیأتی وظیفه خود می داند علاوه بر عزاداری در محل استقرار خود در دو تکیه دیگر به عزاداری بپردازد و یک هیأت هر شب در مجموع در 3 مجلس عزاداری می‌کند که این طرح در کشور بی نظیر و منحصر به فرد است.
راه اندازی طرح شب حساب در دهه دوم محرم
بعد از عزاداری دهه اول یعنی بعد از روز عاشورا در محله مهرجرد هر هیأتی مراسمی را به عنوان شب حساب در محل مقر هیأت خود برگزار می کند این مراسم که مدعوین آن توسط دعوتنامه از سوی مسئولین هیأت مربوطه دعوت می شوند با هدف شفاف سازی حساب و مخارج هیأت در دهه اول و از تقدیر و تشکر از عزاداران و سینه زنان از سوی مسئولین هیأت و تقدیر و تشکر از مسئولین هیأت از طرف عزاداران صورت می گیرد این طرح حدود02 سال است که مرسوم شده است بدین صوت که تک تک اعضای هیأت مربوطه و خیرین محله مهرجرد و مسئولین هیأتهای دیگر نیز در این مراسم شرکت می کنند این مراسم نیز در کشور منحصر به فرد است و نشان از همبستگی و وحدت اهالی مهرجردی دارد و خوب است کلیه هیأتهای مذهبی کشور این اخلاق حسنه را سرلوحه کار خود قرار دهند.
راه اندازی نماز ظهر عاشورا در امامزاده خدیجه خاتون
ازآنجا که مهمترین پیام عاشورا نماز است نماز ظهر عاشورا از دهه 06 تاکنون بعد از اتمام مراسم حسینیه بزرگ در صحن وسرای امامزاده خدیجه خاتون با حضور خیل عظیم عزاداران برگزار می شود.
تغییر و تحول در مراسم شام غریبان
با گذشت زمان و تشکیل هیأت های گوناگون مراسم شام غریبان از مقر تمام هیأتها به طرف امامزاده خدیجه خاتون انجام می شود و در طول مسیر نیز عزاداران در اماکن مذهبی بین راه و خانه کسانی که در طول سال گذشته دار فانی را وداع گفته اند چند دقیقه ای به عزاداری می پردازند و در پایان کلیه عزاداران بر سر سفره شام میهمان منزل حاج عباسعلی اسلامی می باشند.
برپاکردن بزرگترین خیمه سید الشهدا در صحن و سرای امامزاده خدیجه خاتون
با توجه به اینکه امامزاده خدیجه خاتون در حال حاضر کانون اصلی عزاداری شبهای دهه اول محرم می‌باشد و از طرفی محل دفن شهدای هشت سال دفاع مقدس و اموات عزاداران نیز در این مکان می باشد عزاداران توجه ویژه ای به این مکان دارند و حضور عزاداران در برنامه های امامزاده خیلی فعال می باشد به همین دلیل بعلت کمبود جا مراسم عزاداری در صحن و سرای امامزاده خدیجه خاتون در زیر خیمه ای بزرگ که به همت اعضای این هیأت ده روز قبل از ماه محرم با مراسم ویژه برپا می گردد برگزار می گردد.
احداث مسجد صاحب الزمان و راه اندازی فعالیتهای فرهنگی مذهبی در مهرجرد.
این مکان مقدس که تا سال 5531 بصورت یک آب انبار سطحی بوده که مردم از آب آن برای آب دادن به گوسفند و دیوارکشی زمینها و ساخت منازل مسکونی از آن استفاده می کردند. بعد از انقلاب فردی بنام هاشم روغنگر این آب انبار را به آب انبار شیر تبدیل کرد و سپس از طریق کمکهای مردمی یک مسجد کوچکی بر روی آب آنبار ساخت که ساختمان این مسجد در سال 0631 به اتمام رسید و از رمضان همان سال نماز جماعت در آن شروع شد. با حمایت دو تن از خیرین در بندرعباس امورات مسجد کفایت می کرد تا اینکه در سال 5731 تصمیم گرفته شد بدلیل کمبود جا طرح توسعه مسجد اجرا شود لذا با تخریب گنبد و وضوخانه مسجد و گودبرداری، سالن کتابخانه در طبقه زیرین ساخته شد و از سال 7731 فعالیتهای فرهنگی در این مسجد شروع شد و جوانان زیادی جذب شدند با مشاهده این وضعیت تصمیم گرفته شد باغ مرحوم حاج حسین کاظمی برای توسعه آن تحویل گرفته شود و کل زمین گودبرداری شد و یک سالن چند منظوره در آن ساخته شد طی سالهای 87 تا 49 مسجد صاحب الزمان فعالترین مسجد از لحاظ کارهای فرهنگی بوده است که بطور خلاصه می‌توان به این فعالیتها اشاره کرد.
1- ایجاد کتابخانه با بیش از چهار هزار جلد کتاب و اولین کتابخانه شهرک در اوایل دهه هشتاد که کتب کمک درسی را به دانش آموزان ارائه می‌کرد
2- سالن ورزشی و نمایش که بارها در ایام مختلف مراسم جشن و سرود و کلاسهای متنوع ورزشی از قبیل کاراته، تکواندو، کونگ فو، بوکس، ایروبیک، پینگ پنک؛ ژیمناستیک در آن برگزار میشود.
3- کلاسهای اوقات فراغت تابستانی که در برخی از سالها با امکانات کم 31 کلاس زنانه و مردانه برگزار می شود.
4- ایجاد پایگاه برادران و خواهران و برگزاری کلاسهای متنوع
5- برگزاری مراسم سالگرد رحلت امام خمینی(ره) و شهدای مهرجرد در نیمه خرداد ماه طی 61 سال گذشته و دعوت از سخنرانان سطح کشور
6- برگزاری اردوهای فرهنگی، تربیتی داخل و خارج استان با همکاری مسجد و پایگاه
7- برگزاری مسابقات پینگ پنگ و دارت در ماه رمضان
8- برگزاری جلسات مهدویت بعد از ظهر جمعه هر هفته و همچنین برگزاری سخنرانی پیرامون مهدویت و آخر الزمان با دعوت از اساتید کشوری
9-برگزاری جلسات سخنرانی و عزاداری در دهه اول محرم برخلاف رویه محله برای استفاده جامع تر از اجتماعات محرم با همکاری کامل با هیأت محبان الحسین
01-برگزاری منظم مراسم دعا با سخنرانی و توزیع نذورات در طول 22 سال گذشته
11- برگزاری عزاداری هیأت نوجوانان و استقبال از محرم، هیأت شاخ شاخ طی 61 سال همراه با سخنرانی
لازم به ذکر است مسجد صاحب الزمان برای تنوع بخشی به امورات فرهنگی خود زمینی را جنب مسجد در اختیار گرفته که طبقه زیرین آن را پایگاه حضرت مهدی موعود و ریحانه الرسول مستقر است در طبقه اول دو باب منزل مسکونی ساخته شده و برای طبقات بالا هم سه باب منزل مسکونی طراحی شده است زمین مجاور آن نیز به امورات فرهنگی ورزشی اختصاص خواهد یافت نمازگزاران مسجد اکثرا جوان و فعالند ائمه جماعت مطرح این مسجد در طول سال های گذشته عبارتند از: ححج اسلام سید محمد بحرالعلوم، بنایی، سید محمد امامی، حسن طالبی،حسین قوه، محسن قوه، حسین فاضلی و محمد قربانی.
تأسیس هیأتهای مذهبی در مهرجرد
از مهمترین تحولات این دوره تأسیس هیأتهای مذهبی در مهرجرد می باشد که هیأتهای ذیل از این قبیل اند که با ذکر عنوان آنها شما را بصورت تفکیک و جداگانه از تاریخچه فعالیت های آنها آشنا خواهیم کرد
1-تأسیس هیأت فاطمیه و ساخت بنای فاطمیه مهرجرد
2- تأسیس هیأت مهدیه و ساخت بنای مهدیه مهرجرد
3- تأسیس هیأت رقیه خاتون وا حداث تکیه رقیه خاتون
4- تأسیس هیأت علی اکبر و احداث تکیه علی اکبر
5- تأسیس هیأت قمر بنی هاشم و احداث تکیه قمر بنی هاشم
6- تأسیس هیأت زینبیه و ساخت مسجد حضرت زینب
هیأت فاطمیه مهرجرد
هیأت فاطمیه در سال 5531 هجری شمسی در محله مهرجرد تاسیس شده است بنا فاطمیه در زمین موقوفه متعلق به مرحومه حاجی آمنه و مرحوم جعفر ابوالحسن احداث شده است هیأت فاطمیه یکی از فعالترین و اولین هیأتی است که کاروان مشهد مقدس درسال 9531 در مهرجرد را راه اندازی کرد این هیأت مجهز به امکاناتی از قبیل مسجد فاطمیه خانه و مهمانسرای در مشهد- مهمانسرا در مهرجرد-کتل خانه (منزل عالم) می باشد این هیات علاوه بر رسالت عزاداری و برنامه های مذهبی فعالیت ها وخدمات منحصر بفردی به شهروندان عزیز میبدی ارائه داده است که بشرح زیر می باشد:
1-ساخت مدرسه و واگذار نمودن به آموزش وپروش بنام مدرسه راهنمایی دخترانه فاطمیه
2- اهداء آمبولانس به پادگان نبی اکرم (ص) در دوران دفاع مقدس
3- کمک به نیازمندان در طول سال
4- اقامه نماز جماعت
5- قرائت نور هرشب بعداز نماز مغرب و عشاء
6- بیان احکام وروضه خوانی در اکثر اوقات بعد ازنماز مغرب وعشاء
7- برگزاری مراسم شهادت حضرت زهرا(س) در سه شب و روز شهادت با حضور هیات های عزاداری مهرجرد و توزیع پذیرایی
8- برگزاری مراسم روزسیزده محرم با حضورهیات های عزاداری
9- برگزاری مجلس سفره حضرت رقیه در شب سیزده در محل فاطمیه
01- برگزاری مراسم روز شهادت حضرت امام جعفرصادق در روز شهادت همراه با سخنرانی و مداحی و اقامه نماز پذیرایی
11- جشن ویژه روزتولد حضرت زهرا همراه با مولودی خوانی سخنرانی و پذیرایی افطاری در تمام شبهای ماه مبارک رمضان و توزیع سحری
21- برگزاری مراسم روز جهانی شیرخوارگان در محل فاطمیه مهرجرد
31- اجرای نمایش بنی اسد در روز سیزده محرم
41- طبخ آش حسین(ع)
51- اجرای مراسم کتل بندی در روز عاشورا و سیزده
61- توزیع غذا جهت تبرک در دهه اول محرم
71- احداث خانه تنیس در محل مهمانسرا فاطمیه
81- احداث کانون فرهنگی ورزشی هنری جوانان ونوجوانان فاطمیه
91- راه اندازی هیات فرهنگی هنری
02- احداث حمام در مجاورت فاطمیه
لازم به ذکر است که نماز جماعت از احداث فاطمیه تاکنون در این مسجدبرگزار می شودکه از ائمه جماعت آن می توان به مرحوم حاج شیخ احمدوحیدی حاج شیخ محمد حسن هدایی ودرحال حاضر شیخ رضاکریمیان معروف به شیخ کریمی اشاره کرد.
هیأت علی اکبر(ع)
با تشکیل هیأت علی اصغر(ع)در دبستان فارابی در قبل از انقلاب در آستانه انقلاب هیات علی اصغر به هیأت علی اکبر تغییرنام پیدا کرد و دانش آموزان و محصلان مهرجرد با شور انقلابی با تشکیل هیات دو دستگی و خواندن شعرهای سیاسی و کوبنده در شب های محرم اقدام به بستر سازی انقلاب اسلامی نمودند و به جهت اینکه از طرف جاسوسان رژیم ستم شاهی مورد شناسایی قرار نگیرند در بدو ورود به هر حسینیه چراغها را خاموش می کردند و به عزاداری مشغول می شدند و بجای روضه خوانی یکی از محصلان مقاله ای را بر علیه رژیم ستم شاهی قرائت می نمود و از آنجایی که بیشتر اعضاء هیأت از قشر دانشجو و تحصیل کردگان مهرجرد بودند به هیات دانشجویان مشهور شد و سبک عزاداری قبل از انقلاب یعنی همان دودستگی پیگیری شد و تعداد زیادی از تحصیل کردگان را جذب کرد بطوری که هم اکنون بیشتر اعضای هیات را پزشکان و معلمین و دانشجویان و دانش آموزان عزیز محله مهرجرد تشکیل می دهند و همچنان رسم خاموش کردن چراغ ها را در حین برگزاری عزاداری در حسینیه ها اجرا می کند و به هیأت «خامــوشی» نیز مشهور می باشد.
تکیه علی اکبری که در مقابل مسجد جامع مهرجرد واقع شده است . توسط خیر گرانقدر حاج آقا علی آقایی طی چند سال گذشته با خرید منازل مسکونی به صورت یک تکیه بسیار زیبا و شکیل ساخته شده است. لازم به ذکر است این هیات در روز تاسوعا میزبان هیأت مهرجرد در مسجد جامع می باشد.
اهم فعالیتهای هیات علی اکبــر (ع)در طول سال
1- برگزاری عزاداری دهه اول محرم همراه با پذیرایی
2- برگزاری مراسم تاسوعا با حضور هیاتهای مذهبی در مسجد جامع
3- برگزاری مراسم هفتگی شبهای جمعه همراه با سخنرانی ومداحی
4- برگزاری مراسم روضه خوانی در ایام فاطمیه
5- برگزاری کلاسهای قرآن برای سنین کودکان و نوجوانان در محل حسینیه در طول سال
6- فعالیت در قالب تیم ورزشی فوتسال
7- برنامه ریزی جهت ساختن و تجهیز درمانگاه خیریه در محل زمین موقوفه واگذار شده توسط خیر گرانقدر جناب آقای ناصر دهستانی به هیأت.
هیأت مهدیه مهرجرد
هیأت مهدیه مهرجرد در سال 1631 از هیأت امامزاده خدیجه خاتون جدا و به صورت مستقل در یکی از محلات مهرجرد که در گذشته معروف به انبار پشه بود و در قلب بازار مهرجرد قرار داشت راه اندازی شد.
این هیأت در ابتدا در مسجد کوچکی که بعدها با اضافه کردن منزل خیّری به آن، وسعتش افزوده شد به عزاخانه سالار شهیدان تبدیل شد.
پس از بازسازی مسجد، نما کاری با آجر در مسجد مهدیه توسط استاد کار ماهر همین محله این مسجد را جزء آثار معماری بی نظیر استان یزد در آورد. آیات و کلماتی که توسط آجرهای نما توسط این استاد در این مسجد نقش بسته است محیطی آرام و دلنشین را برای نمازگزاران و عزاداران به ارمغان آورده است.
این هیأت در حال حاضر اولین هیأتی است که آغازگر مراسم صبح روز عاشورای مهرجرد است. این هئیت به عنوان اولین دسته عزاداری وارد حسینیه اعظم مهرجرد شده و به عزاداری می پردازد و رسما مراسم صبح روز عاشورا در مهرجرد کلید می خورد.
از جمله اقداماتی که در طول سال در این هیأت صورت می گیرد می توان به این موارد اشاره کرد:
- اقامه نماز جماعت در هر سه وعده.
- از جمله برنامه هایی که در این محل و اکثر محل های مهرجرد برگزار می شود پخش نذری و یادبود در عصر روز عاشورا توسط جوانان هیأت است. در عصر روز عاشورا جوانان هیأت با در دست داشتن لیست عزادارانی که در دهه اول محرم در مراسم عزاداری شرکت نموده اند به تعداد نفرات خانواده غذای نذری به درب منزل عزادار می برند.
- برگزاری جشن نیمه شعبان: هر سال با فرا رسیدن نیمه شعبان جشن بزرگی به مدت 3شب توسط هیأت در محله مهدیه برگزار می شود. این جشن با حضور هنرمندان استانی و برنامه های شاد و مفرح برگزار می شود. آذین بندی خیابان شهید رجایی و کوچه شهید حمامی در این روز حال و هوای خاصی را به این منطقه از شهر می دهد. همچنین تمامی عاشقان امامت و ولایت با شام در این سه شب پذیرایی می شوند.
-غبارروبی و عطر افشانی گلزار شهدای مهرجرد: عصر روز نیمه شعبان اعضای هیأتهای مهدیه مهرجرد با در دست داشتن شاخه گل با حضور در گلزار شهدای مهرجرد به مقام شامخ این عزیزان ادای احترام می کنند.
-برگزاری دعای ندبه: هر صبح جمعه به یاد حضرت صاحب الزمان(عج) در مسجد مهدیه دعای پرفیض ندبه قرائت می شود.
-برگزاری جلسات هفتگی قرآن دوشنبه شب ها:از جمله برنامه هایی که این هیئت به مدت 02 سال است آن را بدون کوچکترین وقفه ای تاکنون ادامه داده است. از جمله تفاوت هایی که این برنامه ها با برنامه های مشابه سطح شهرستان دارد نکات اخلاقی و تفسیری قرآن نیز برای حضار می باشد
-ماه مبارک رمضان: در ماه مبارک رمضان علاوه بر اقامه نماز جماعت، محفل انس با قرآن کریم در دو نوبت ظهر و شب به اجرا در می آید. روزه داران بر سر سفره خوان الهی در موقع افطار و شب های احیا میهمان هستند.
- مراسم آخر ماه صفر: از بارزترین مراسم هایی که در محله مهدیه مهرجرد برگزار می شود برگزاری مراسم رحلت پیامبر اکرم(ص) و شهادت امام رضا(ع) می باشد. تمامی هیأت های عزادار مهرجرد با حضور در مسجد مهدیه مهرجرد در این روز به عزاداری می پردازند و پذیرایی در میهمانسرای مهدیه از عزادارن صورت می گیرد.
- نخل برداری: مراسم نخل برداری آخر ماه صفر از این محله شروع می شود. نخل هیأت مهدیه پس از طی مسیر از خیابان های شهید رجایی و آیت ا… حائری به حسینیه اعظم مهرجرد می رسد. در طول مسیر نیز نخل های دیگر به این نخل می پیوندند. مردم عزادار در جای جای مسیر از عزادران پذیرایی می کنند. بعد از حضور نخل های محلات مختلف دیگر در حسینیه اعظم مراسم تعزیه و سپس نخل گردانی از حسینیه اعظم به طرف امامزاده خدیجه خاتون به اجرا در می آید.
- مراسم عصر روز عاشورا: پس از اقامه نماز ظهر عاشورا در مسجد مهدیه مهرجرد و صرف ناهار عزادارن این هیأت در عصر روز عاشورا با راه اندازی کتل وارد حسینیه اعظم مهرجرد می شوند و به عزاداری می پردازند.
- در شام غریبان حسینی سفره حضرت رقیه (س) در مسجد گسترده می شود و عزاداری شام غریبان در مسجد برگزار می شود.
- اعزام هیأت به سفر زیارتی کربلای معلی و مشهد مقدس هر ساله
هیأت رقیه خاتون مهرجرد
حسینیه کوچک که امروزه به حسینیه رقیه خاتون(س) تغییر نام داده اولین حسینیه مهرجرد بوده است. این حسینیه بین بازار مهرجرد قرار داشته که مکان بار انداز کاروانها و بازار اصلی میبد در آن ایام بوده است و از آنجا که این حسینیه رونق خاصی به محله مهرجرد بخشیده بود بر بالای کلک آن یک بیرق بلندی افراشته بودند و همیشه یکی از اهالی آن محل موظف بود فانوسی که بالای آن بیرق قرار گرفته را روشن کند تا روستائیان و افراد غریبی که وارد شهر می شدند از پی روشنایی راه را بیابند. از دیر باز ده روز مانده به محرم همیشه مراسم شاخ شاخ توسط جوانان در این مکان برگزار می شده که نوجوانان گرد آتش جمع شده و برای سالار شهیدان به سر و سینه می زدند.
از روز اول محرم تا صبح اربعین حسینی مراسم عزاداری در این حسینیه برگزار می شده است و شروع مراسم با مدح و ثنای حضرت علی (ع) توسط درویشی صورت می گرفته و بعد سخنرانی و روضه خوانی توسط روحانیون و علمای آن زمان از جمله (شیخ عزیز الله، حاج شیخ حسن هدایی، حاج آقا یحیی وحیدی و ….) انجام می شده است.
تأسیس هیئت رقیه خاتون (س)
با گذشت زمان و گسترش جمعیت در این محل کم کم حسینیه کوچک با کمک خیرین محل از جمله (مرحوم حاج رضا شاه محمدی) به حسینیه رقیه خاتون (س) تغییرنام دارد و با ساخته شدن این حسینیه، هیأت رقیه (س) در سال 0731 تاسیس شد.
برخی از فعالیت های هیأت:
- شب هشتم محرم اختصاص به بی بی رقیه دارد. در این شب سفره حضرت رقیه(س) با کمک همه ی اعضای هیئت انداخته می شود و تعزیه آن حضرت در آن شب بر پا می شود.
-از دیگر برنامه های مذهبی هیأت پخش غذای تبرکی است که در ظهر تاسوعا توسط جوانان هیأت به درب منازل عزاداران برده می شود.
-در شام عاشورا مراسم شام غریبان گرفته می شود. و هیأت به منزل افرادی که در این یکسال یکی از اعضای خود را از دست داده اند می روند و در منزل آن فرد به یاد آن عزیز عزاداری می کنند.
-یکی دیگر از برنامه های مذهبی این هیأت که در پنجم صفر سالروز وفات دردانه ی امام حسین (ع) صورت می گیرد گرفتن سه شب مجلس عزاداری برای آن بزرگ بانوی کوچک است. در شب آخر کاروان اسارت از قلعه ی مهرجرد به طرف حسینیه اعظم مهرجرد حرکت می کند و مردم زیادی کاروان را مشایعت می کنند و بعد یکی یکی کاروان وارد حسینیه می شود و مداح روضه ی مربوط به آن واقعه را می خواند در آن شب بیشتر مصیبت حضرت رقیه (س) و نحوه به اسارت رفتن تا به شهادت آن بانو به نمایش گذاشته می شود.
-از دیگر برنامه های مذهبی مراسم نخل برداری است که روز شهادت امام رضا (ع) برگزار می شود که جوانان هیأت نخل را با پارچه های سبز و مشکی و آینه تزئین می کنند و از حسینیه اعظم به طرف امامزاده نخل را بر سر شانه می گذارند و با احترام و ادب و ریختن گل و گلاب نخل را حمل می کنند و در پایان مراسم تشییع نمادین تابوت امام رضا(ع) توسط بانوان صورت می گیرد. در پایان هیأت رقیه(س) در صحن امامزاده جمع شده و به سینه زنی و عزاداری برای امام رضا(ع)، می پردازند.
هیات قمربنی هاشم مهرجرد
با توجه به اینکه شکل گیری هیاتهای مذهبی مهرجرد بصورت فعلی ریشه در مراسم شاخ شاخ داشته اند و بعد اقدام به تشکیل هیات و توسعه برنامه های خود نموده اند جوانان مراسم شاخ شاخ محله پیر پیغام مهرجرد نیز در سال 3731 تصمیم به تشکیل هیاتی به نام قمربنی هاشم نمودند که در سال اول مراسم عزاداری وسینه زنی در محل پیرپیغام شکل گرفت و در سال بعد با واگذاری زمین توسط سرکار خانم جلوداری و شوهرش مرحوم حاجی محمدرضا دهقان اقدام به ساخت بنای تکیه قمر بنی هاشم نمودند که این بنا با 046 متر مربع در دو طبقه ساختمان بصورت مجزا ومجهز به امکانات رفاهی طراحی شده است.
فعالیتها:
1-عزاداری دهه ی اول محرم (از شب اول تاشب سیزدهم) در محل حسینیه قمربنی هاشم
2- مراسم روضه خوانی از شب چهاردهم تا اربعین حسینی در محل حسینیه قمربنی هاشم
3- هیات قمربنی هاشم از بدو تأسیس (3731) راه اندازی کاروان اسرا در عصر عاشورا و مراسم اجرای کتل در حسینیه اعظم مهرجرد بنا نهاد شایان ذکر است که در حسینیه اعظم مهرجرد از بدو تأسیس تا زمان تشکیل هیأت قمر بنی هاشم مهرجرد عصرهای دهه اول محرم هیچ گونه مراسمی برگزار نمی شد. اما با تشکیل هیأت قمر بنی هاشم مهرجرد عصر عاشورا در حسینیه اعظم مهرجرد با برپایی مراسم عزاداری واجرای کتل و حرکت کاروان اسرا پذیرای خیل عظیم عزاداران حسینی است.
4- مراسم نخل برداری و اجرای تعزیه ابوالفضل (ع) در عصر تاسوعا در حسینیه اعظم مهرجرد
5- توزیع غذای نذری در ظهر روز هشتم و نهم محرم بین عزاداران و خانواده های محترم توزیع ناهار ظهر عاشورا ویژه خواهران
6-توزیع آش نذری همزمان با شهادت امام هشتم بین عزاداران ونخل برداران روزآخر ماه صفر
7-برگزاری مراسم ملّی و مذهبی در طول سال و پذیرایی از مردم در این ایام
8-برپایی نماز جماعت در ایام سال
9-برپایی نماز جماعت در ایام ماه مبارک رمضان وپذیرایی افطاری از نمازگزاران و برگزاری مراسم شبهای احیاء همراه با پذیرایی سحری
01-اجرای تورهای زیارتی، سیاحتی مشهد مقدس، کربلای معلی و سوریه……
11-تشکیل گروه موزیک و دمام و گروه نمایشی علمدار
21-برگزاری مراسم ویژه خواهران در روزهای شنبه و جمعه هرهفته و قرائت قرآن جهت یادبود شهداء با حضور مادر شهید
31-تشکیل انجمن اسلامی عاشقان علقمه با مجوزسازمان تبلیغات اسلامی در سال 5831
41- تشکیل کلاسهای مختلف مانند کلاس های ورزشی فوتسال و کاراته ی آقایان، یوگا(بانوان)، آموزش زبان خارجه، طراحی و دوخت، نقاشی، خط، قرائت قرآن و روضه خوانی
51-برگزاری مسابقات، اردوهای سیاحتی و زیارتی
61- پرداختن به امور خیریه مثل تهیه جهیزیه و کمک به نیازمندان محلی
اسامی هیأت های مذهبی مهرجرد در حال حاضر
1.هیأت امامزاده خدیجه خاتون(س)
2.هیأت ابوالفضلی
3.هیأت فاطمیه
4.هیأت علی اکبر(ع)
5.هیأت مهدیه
6.هیأت رقیه خاتون(س)
- هیأت قمربنی هاشم(ع)
8.هیأت زینبیه
9.مکتب المهدی(عج) - مکتب الحسین(ع)
