انسان اصالتا موجودی اجتماعی و نیازمند برقراری ارتباط با دیگران است. شرکت در مراسمات، جمع ها و عضویت در گروه ها به خصوص متناسب با فرهنگ و اعتقادات مذهبی یکی از نمودهای این موضوع است. کمرویی یک پدیده پیچیده روانی _ اجتماعی است که می تواند بنا بر دلایل مختلف و با توجه به موقعیت اجتماعی و خانوادگی و ویژگی های شخصیتی فرد به وجود آید. در سن نوجوانی به دلیل ویژگی دوران بلوغ و نیز اجتناب از روبرو شدن با جمع، اعتقادضعیف افراد برای شرکت در مراسمات، اعتقاد به این موضوع که افراد خاص با باورهای خاص در این هیات ها و مراسمات شرکت می کنند، این مسائل سبب گوشه گیری و عدم حضور در جمع می شود. گاهی این افراد به دلیل کمرویی و ویژگیهای خاص و توقعاتی که از دیگران پیدا می کنند، نمی توانند با بعضی افراد ارتباط داشته باشند، چون نمی توانند بعضی از افراد و رفتارها را بپذیرند به همین علت سعی می کنند از انها دوری کنند. می توان گفت تقریبا تمام انسانها تجاربی از کمرویی را در موقعیتهای مختلف در زندگی اجتماعی خود داشته اند. اما کمرویی چیست؟
در فرهنگ لغت “وبستر” کمرویی به عنوان ناراحت بودن در حضور دیگران تعریف شده است.
کمرویی نوعی ترس یا اضطراب اجتماعی است که در آن فرد از مواجه شدن با افراد ناآشنا و ارتباطات اجتماعی گریزان است. پس کمرویی می تواند نگرانی از روبرو شدن با افراد جدید یا مخفی شدن از چشم دیگران باشد.
ریشه اصلی کمرویی را می توان در ترس یا اضطراب اجتماعی دانست. فردی که دچار اضطراب اجتماعی است تمایلی به اغاز ارتباط با دیگران ندارد و با احساسی از ترس، از هر موقعیتی که ممکن است در معرض ارزیابی و نظر دیگران قرار گیرد، اجتناب می کند. البته گاهی برداشت فرد از این که قرار است مورد ارزیابی دیگران قرار بگیرد می تواند صرفاً تخیلات خود فرد باشد. در واقع فردی که دچار کمرویی برای حضور در اجتماع است تصور می کند در هر موقعیت به محض روبرو شدن با فرد یا افراد دیگر قرار هست رفتار و شخصیتش مورد ارزیابی قرار بگیرد یا قرار هست طوری رفتار کند که دیگران او را زیر سئوال ببرند به همین دلیل هست که که کمترین تمایلی برای ارتباط با دیگران و حضور در مراسمات که تجمعی از افراد هستند ندارد. این فرد احساس می کند کمتر از دیگران از روابط اجتماعی بهره مند است و کناره گیری وی سبب بی اعتمادی و بهانه گیری نسبت به رفتار دیگران و به دنبال آن اجتناب از حضور در گروه و مراسمات می شود.
یکی از عوامل کمرویی عدم معاشرت با دیگران است کودکانی که در دوران طفولیت به مجالس و مراسمات برده نمی شوند و ارتباط کمی با افراد و شرکت در این مراسمات دارند، وقتی بزرگ می شوند نیز افرادی کمرو برای شرکت در گروه ها هستند. این کمرویی معمولا در سایر جنبه های زندگی اجتماعی و حرفه ای آنها نیز دیده می شود.
یکی دیگر از عوامل کمرویی خود انسان است. انسان کاری می کند که به واسطه این رفتار نمی تواند در میان مردم ظاهر شود و با دیگران معاشرت داشته باشد. ادعاهای دروغ و بیش از آنچه توان فرد هست باعث شکست فرد و آشکار شدن آن بر دیگران می شود پس این فرد تصمیم می گیرد از جمع دوری کند تا توسط دیگران زیر سئوال نرود. همین طور گناهان و تجربه خطاهایی در گذشته سبب دور شدن فرد از جمع و منزوی شدن وی می شود. از نظر روانشناختی عواملی مثل احساس حقارت، عدم توانایی در سازگاری با محیط، تنبیه و توهین شدن در دوران کودکی سبب شکل گیری عزت نفس پایین و بروز کمرویی می شود. از دیگر عوامل تاثیرگذار درکمرویی می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- رفتار بد خانواده با فرزندان (عیب جویی و شرمسار کردن، ملزم کردن فرزندان به داشتن اداب و رسوم خاص و بی مورد، محدود کردن فرزندان برای پرداختن به امور خاص به دلیل مشغولیت والدین و راحت بودن انان، امرو نهی های بیش از حد والدین و مراقبت های افراطی سبب ایجاد ترس در کودکان می شود).
- بزرگترهایی که از حضور در اجتماع، صحبت کردن و برخورد با دیگران می ترسند فرزندانشان نیز به همین شکل یاد می گیرند و تربیت می شوند.
- خانواده هایی که بیش از حد حمایتگر هستند واجازه رشد و مستقل شدن به فرزندان نمی دهند نیز در کودکان احساس بی لیاقتی و ترس ایجاد می کنند.
- مشکلات جسمی نیز در برخی افراد که از توانایی های خود آگاه نیستند یا نتوانستند با مشکل خود کنار بیایند سبب دور شدن از مجالس و هیاتها می شود (نقص جسمانی، تصادف، ضعفها، سوختگی و …)
اساس درمان کمرویی در تغییر شیوه تفکر و ایجاد نگرش جدید نسبت به خود و محیط اطراف است و نیاز هست که فرد مهارت اجتماعی و توانایی های لازم در حرفه خود را بیاموزد و با احساس ناخوشایند خود برای حضور در اجتماع و گروه روبرو شود. در واقع کمرویی رفتاری است اکتسابی و آموخته شده و برای درمان آن می بایست فرد مهارت لازم را فراگیرد تا احساس خود ارزشمندی کند و تا زمانی که رفتارهای جدید و مطلوب اجتماعی را فرا نگیرد ممکن است کمرویی فرد هر روز تقویت شود. داشتن برنامه ریزی، شناخت باورهای فرد در مورد خود و اصلاح آن، سعی در سازگاری با موقعیت های جدید، داشتن ارتباط چهره به چهره ، باور به اینکه می تواند رفتار خود را تغییر دهد، شناخت مشکلات و ترس های فرد، کاهش اضطراب، تقویت انگیزه و افزایش مهارت های اجتماعی در درمان کمرویی موثر است. طبیعتاً از بین رفتن خجالت بستگی به عادت کردن شخص بامحیط دارد و آشکار است چنین فردی با دو یا سه بار شرکت در یک محیط که برایش خجالت ایجاد می شود خجالت را کنار خواهد گذاشت این حضور می تواند در ابتدا با همراهی بعضی دوستان یا همسالان باشد تا فرد بتواند بهتر با موقعیت کنار آمده و در جمع حضور یابد. مراسمات مذهبی و به خصوص ایام محرم که هیات های عزاداری و سخنرانی و گرو ههای مختلف از مردم محل تشکیل می شود موقعیتی است تا افراد بتوانند ضمن آگاهی از مشکل خود، با کمک دیگران که خودجوش و بی تکلف حضور پیدا کردند بر این مشکل غلبه کنند. توصیه می شود برای اینکه افراد به خصوص جوانان تمایل به شرکت در مراسم داشته باشند، اعضای هیات از امر و نهی های مستقیم بپرهیزند و به دلیل روحیه استقلال طلبی جوانان سعی شود حتی المقدور به طور خصوصی و محبت آمیز نقاط قوت و ضعف بیان شود. لازمه این اتفاق ارتباط دوستانه و صمیمانه میان مسئول گروه و افراد است و همین طور بالا بودن سطح اخلاقی و تجربی مسئول گروه اهمیت دارد. مسائل و مشکلات دیده شده از افراد بهتر است به صورت کلی و به صورت قانون در آمده و برای گروه توضیح داده شود، ضمن اینکه دقت شود افراد مرتکب رفتارهای ناپسندی چون برچسب زدن، تمسخر و تحقیر دیگران نشوند. رعایت این نکات می تواند سبب همبستگی بیشتر اعضای هیاتها و جلوگیری از فاصله گرفتن افراد به خصوص کمرو از این تشکلات می شود. واضح است که کمرویی یک رفتار نامطلوب است و هر رفتاری قابل تغییر است ولیکن توجه به شخصیت فرد، اجتماع ، فرهنگ مردم محل و … برای درمان این مشکل اهمیت دارد و کمک گرفتن از مشاورین و مراجعه به مراکز مشاوره می تواند در این خصوص سودمند باشد.
فاطمه محمدی
کارشناس ارشد مشاوره
