خورشيد فروزان آسمان درخشان فقاهت

مروري بر زندگي‌نامه و كتابنامه‌ي حضرت آيت ا… ملّا ابوطالب شوركي

شيخ الفقهاء و المجتهدين جامع المعقول و المنقول، حاوي الفروع و الاصول مولانا شيخ ابوطالب بن ميرزا محمد علي شوركي از فحول و متبحّرين علماي اماميّه قرن چهاردهم هجري و عهد ناصري استاد ماهر فقيه متمهّر، زاهد متقي صاحب كمالات حميده شرح حال آن فقيه عاليقدر را در پنج باب متذكر مي شويم:

باب اوّل – ولادت و وفات ملّا ابوطالب شوركي

خورشيد اقبال آن فقيه و حكيم الهي در شورك و در خانواده‌اي متديّن و روستايي طلوع نمود و از سال آن اطّلاع كاملي در دست نيست. غروب اين اسطوره‌ي علم و عمل را 1317 ق ضبط نموده‌اند و آرامگاه آن جناب در غرفه‌ي سمت چپ محراب مسجد جامع شورك مي باشد و قولي در ولادت و وفات آن جناب است كه تولدش 1205 و وفاتش 1287ق مي باشد كه اين دو تاريخ به دو دليل بعيد به نظر مي رسد: اوّلاً تاريخ فوق شاگرد را با استادانش كه بعد متذكّر حالات آنها مي‌شويم گام به گام معاصر مي كند كه اين بعيد است نسبت به شاگرد و استاد. ثانياً اگر فرضيه اوّل را قبول كنيم فاضلي را خواهيم يافت كه از هم دوره هاي خودش كسب اجازه نموده است. اما اگر وفات را همان 1317ق بدانيم شاگردي را مي يابيم كه با اختلاف 40 سال از استاد بزرگوارش ملا اسماعيل واحد العين چنين اجازه‌ي زيبايي را دريافت كرده است و اين مطلب قدرت علمي آن شاگرد جوان را مي رساند.

باب دوم – پدر و اعقاب ملّا ابوطالب شوركي

پدرش از متديّنين و معتمدين شورك بوده و به حرفه‌ي كشاورزي اشتغال داشت بازماندگان‌آن جناب بعضاً از اهل علم بوده اند كه از آن جمله: 1- مرحوم حاج شيخ علي كه خود يكي از علما و فقهاي برجسته اين خطه بوده كه مابين 1350 تا 1355 ق. وفات نموده و در مزار شورك مدفون است بيش از اين اطّلاعي به دست نيامد. 2- مرحوم آيت ا… حاج شيخ محمّد ابراهيم اعرافي كه شيخ صاحب ترجمه جد مادري آن جناب است.

باب سوم – استادان ملّا ابوطالب شوركي

معظّم له بعد از رشد و نمو و فراگيري علوم پايه در شورك و ميبد و يزد براي كسب معارف عاليه هجرت به حوزه‌ي علميه‌ي اصفهان مي كند و درآن حوزه كه در عصر خود مجمع فحول علماي شيعه بوده است خوشه چين محضر آيت ا… العظمي ملّا محمد جعفر فارسي آباده‌اي در فقه و اصول مي شود. آن جناب در كنار فراگيري مباني عملي و نظري به فراگيري علوم عقلي اعمّ از حكمت و فلسفه نزد علّامه‌ي نحرير حكيم متألّه ملّا اسماعيل بن ملّا سميع اصفهاني مشهور به واحدالعين مي پردازد. واحدالعين از استادان بزرگ حكمت عملي و نظري بوده كه در نزد ملّا علي نوري كسب علم كرده و شاگرد برجسته‌اي همچون حاج ملّا هادي سبزواري قدس ا… اسرارهم دارد. ملّا ابوطالب در فراگيري علم آنچنان ره پيموده است كه هر دو استاد تصديق به اجتهادش نموده‌اند. باكمال تأسّف نامي از استادان ديگر اين خورشيد فقاهت و حكمت در دست نيست. باشد كه پژوهشگران پيرامون حالات علمي و عملي اين اسوه‌هاي تاريخ گامي فراتر بردارند.

باب چهارم – مقام علمي ملّا ابوطالب شوركي

اگرچه باكمال تأسّف دست نوشته‌ي علمي و گزارشي از تذكره نويسان در اين‌با ره به دست ما نرسيده است امّا دو اجازه‌اي كه از استادان آن جناب در دست مي باشد مقام علمي او را به خوبي نشان مي‌دهد.
در آخر نسخه‌ي خطّي كتاب مكاسب تأليف آيت ا… العظمي ميرزا محمّد ابراهيم كلباسي قدس سره متعلّق به كتابخانه‌ي معظم سريزدي يزد دو اجازه براي آن جناب از طرف استادان معظّمش به شرح زير نوشته شده است:

1. اجازه‌ي آيت ا… العظمي ملّا محمدجعفر فارسي قدس سره:
   «بِسمِ ا…ِ تَعالي شَأنُهُ الْعَزيز اَلْحَمدُللهِ الْمُؤيَّد الْمُوَفَّق لِلْعِباد وَ الصَّلوهُ وَ السَّلامُ عَلي رَسوُلِهِ الْهادي اِلَي الرّشاد وَ عَلي آلِهِ الَّذينَ هُم اناء الرَّحمن وَ اَوتادِ الْبِلاد وَ بَعْد لَقَد رَأيْت جَمعاً كَثيراً مِنَ الْعُلَماءِ الاَعْلام وَ فَوجاً غفيراً مِن ذَوِي الاَلْبابِ الاَفْهام وَ لعمري ما رأيْت اَزْكي وَ اَفْهَم وَ ادق مِنَ الْفاضِل الْباذِل الْعادِل الْجامِع الْمَحامِد الْخِصال وَ مَحاسِن الْكَمال الْمَتخلي لربقه التَقليد الْمُتَحلي بِحليه الاسْتِدلال الحبر اللورعي الالمعي مُشفقنا الشيخ اَبوطالِب بْنِ مُحَمّد علي اداما… تَعالي اَفْضاله وَ كَثر الْعُلماء الاَعلام اشباهه فَعلي النّاس الرُّجوع اِلَيه فِي مَسائِلِهم الْفَرعيّه التَّقليديّه وَ مُرافِعاتِهِم وَ عَلَيهِ رِعايَه الاحْتّياط وَ لُزُوم الزُّهد وَ التَّقوي». حررها العبد الجاني
   …. بسياري از علماي اعلام و صاحبان فكر و فراست را ديده‌ام ولي به جان خودم سوگند كسي پاك‌تر و با فهم‌تر و دقيق‌تر از فاضل بخشنده‌ي عادل جامع صفات نيكو و داراي كمالات، ‌كسي از بند تقليد آزاد و به زيور استدلال آراسته شده، دانشمند تيز فهم، دوست مشفق ما شيخ ابوطالب بن محمدعلي كه خداوند دوران برخورداري از او را طولاني كند و در علما امثال او را زياد كند، نديده‌ام…
2. اجازه حكيم متألّه مولانا ملّا اسماعيل اصفهاني مشهور به واحد العين:
   جاي تذكر است كه دستخط مبارك واحد العين در اصل تأييد اجازه‌ي ملّا محمدجعفر فارسي است و از آنجا كه خواندن آن بسيار دشوار بود، نگارنده مدّعي نيست كه آن را كاملاً صحيح خوانده باشد امّا آنچه مسلم است بازنويسي ما نسبت به بازخواني هاي گذشته صحيح‌تر است،از اين‌رو اهل تحقيق را دعوت به بازخواني و تأمّل در دست نوشته حكيم واحد العين مي‌نمايم.
   مرحوم واحدالعين در تأييد اجازه‌ي فارسي به ملّا ابوطالب شوركي مي نويسد:
   «بَلْ مَنْ كانَ حَسُنَ الظّاهِر لِصِحَّهِ الْمَنْسوُب وَ لابأسَ بِالْعَمل بِهِ بَلْ مَا رَأيْتُ مُقابله عَمَلً وَ تَكْميلَ العَمَلِ اَسّئَلُ ا…َ سُبْحانَهُ تَوفيقِ الْعَمَل» حرره اسماعيل
   و به جاي ماندن همين دو اجازه كافي است كه معظّم له را در رديف اعلام طراز اوّل عصر ناصري قرار دهيم.

باب پنجم – كتابنامه‌ي ملّا ابوطالب شوركي

اينك كتاب‌هايي كه شرح حال آن جناب در آن آمده و نگارنده آنها را خوانده و از نظر گذرانده است:
انجمن آثار و مفاخر فرهنگي استان يزد: پارساي كوير، چ اول، 1383، ص24 و 28
ستاد برگزاري مراسم سالگرد اعرافي: يادنامه‌ي آيت ا… اعرافي، چ اول، 1372، ص10و15
فاكر، محمّد: فرزانگان ميبد، چ اول، 1382، ص145-144
كارگر شوركي، محمّد: تذكره‌ي مشاهير ميبد، چ اول، 1386، ص 151-149
كارگر شوركي، محمّد: فرهنگ‌نامه‌ي شورك، چ اول، 1390، ص 55
كاظميني، ميرزا محمّد: دانشنامه‌ي مشاهير يزد، چ دوم، 1382، ج دوم، ص854-853
كاظميني، ميرزا محمّد: مفاخر يزد، چ اول، 1382، ج اول، ص 369-368
مدرسي، سيّد جواد: نجوم السرد بذكر علماء يزد، چ اول، 1384، ص 122-