شكي نيست كه پوشيدن لباس مشكي خصوصا در حال نماز نزد مشهود اماميه كراهت دارد، بلكه ادعاي اجماع برآن نيز شده است. ولي بحث اين است كه آيا اين كرامت ذاتي است، يعني به لحاظ اين كه لباس مشكي است مكروه است يا به جهت اينكه شعار بني عباس بوده(1) يا چون لباس اهل جهنم است(2) مكروه مي باشد؟
از ظاهر برخي ادله استفاده مي شود كه كرامت آن ذاتي نيست ولذا در صورتي كه عنوان ديگري به خود گيرد؛ مثل اين كه شعار حزن بر اولياي الهي شود نه تنها كرامت سابق را از دست مي دهد بلكه داخل در عنوان احياي شعائر الهي شده، مستحب نيز مي گردد خصوصا آن كه با مراجعه اخبار و تواريخ پي مي بريم كه اهل بيت(ع) هنگام عزا در مصيبت فقدان يكي از بزرگان، لباس مشكي را مي پوشيده، يا پوشيدن آن را امضا كرده‌اند.
الف) روايات شيعه
1- برخي به سندش از فرند امام زين العابدين(ع) نقل مي كند كه فرمود:
لما قتل جدي الحسين(ع)لين نساء بنيه اشم في مأتمه ثياب السواد ول م يغيرنها في حر ولابرد،و كان ابي علي بن الحسين(ع) يعمل لهم الطعام في المأتم(3)
چون جدم حسين(ع) كشته شد زنان بني هاشم در ماتم او لباس سياه پوشيدند و آن را در گرما و سرما تغيير ندادند و پدرم علي بن الحسين(ع) براي آنان درهنگام عزاداري غذا آماده مي كرد.
2- ابن قوليه به سندش نقل كرده كه:
«ان ملكا من ملائكه الفردوس نزل علي البحر ونشراجنحه عليها ثم صاح صيحه وقال: يا اهل البحار! البوا اثواب الحزن؛ فان فرخ الرسول مزبوح، ثم حمل من تربته في اجنحه الي السموات فلم يلق ملكا فيها الا شمها و صار عنده لها اثر….»(4)
فرشته‌اي از فرشته هاي فردوس بردريا فرود آمد و بالهاي خود را برآن گستراند. آنگاه صيحه‌اي زد و گفت: اي هل درياها! لباسهاي حزن به تن كنيد، زيرا فرزند رسول خدا ذبح شده است آن گاه قدري از تربت او را بر بالهاي خود گذارده و به سوي آسمانها برد و هيچ فرشته‌اي را ملاقات نكرد جز آن كه آن را استشمام نمود و اثري از آن نزد او ماند.
ب) روايات عا مه
1- ابن ابي الحديد از مدائني نقل مي كند «ان اميرالمؤمنين توفي و قد ترك حلفا ، فان احببتم خرج اليكم وان كرهتم فلا احد علي احد فبكي الناس و قالوا: بل يخرج الينا فخرج الحسين(ع) فخطبهم فقال… و كان خرج اليهم و عليه ثياب سود(5)
چون علي(ع) وفات يافت، عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب نزد مردم‌آمد و گفت: همانا اميرالمؤمنين(ع) وفات يافت، او كسي را به عنوان جانشين خود قرار داده است. اگر دوست داريد نزد شما مي آيد و اگر كراهت داريد كسي بر ديگري اصرار ندارد؟ مردم گريستند و گفتند: بلكه به سوي ما بيايد. حسن(ع)در حالي كه لباس مشكي به تن داشت نزد آنان آمد و خطبه‌اي ايراد فرمود:
2- ابي مخنف روايت كرده كه نعمان بن بشير خبر شهادت امام حسين را به اهل مدينه ابلاغ نمود… در مدينه زن ي بود جز آن كه از پشت پرده بيرون آمد و لباس مشكي پوشيده بود، مشغول عزاداري شد(6)
3- عمادالدين ادريس قرشي از ابي نعيم اصفهاني به سندش از ام سلمه نقل كرده كه : انها لما بلغما مقتل الامام الحسين بن علي(ع) اضربت قبه سوداء في مسجد رسوال ا… و لبست السواد(7)
چون خبر كشته شدن امام حسين(ع) به او رسيد خيمه اي سياه در مسجد رسول خدا(ص) زد و لباس مشكي به تن نمود»
بررسي روايات نهي از لباس مشكي پوشيدن
در برخي از روايات از پوشيدن لباس مشكي نهي شده است(8)
پاسخ
اين روايات بر فرض تمام بودن سند آنها ناظر به پوشيدن لباس مشكي در عزاي امام حسين(ع) نسبت به تعبيري ديگر اين مورد از ادله نهي مستثني است، زيرا اين ادله ناظر به تشبه افراد به جباارن و حاكمان بني عباس است كه لباس مشكي را لباس رسمي خود كرده ومردم را بر پوشيدن آن مجبور مي ساختند. و در تاريخ ثبت شده كه عباسيان شعار خود را در حركتهاي سياسي، با پرچم هاي سياه همراه ساختند. تا براحاديثي تطبيق كنندكه از پيامبر(ص) رسيده و در آنها سخن از ظهور اين پرچمها از ناحيه مشرق شده است. آنان لباسهاي سياه مي پوشيدند تا به مردم نشان دهند كه ما عزادار شهداي كربلا و ديگر شهداي از اهل بيت هستيم. و لذا رواياتي كه از پوشيدن لباس سياه نهي كرده ناظر به تشبيه به عباسيان است و شامل پوشيدن آن در عزاي امام حسين(ع) بعد از انقراض دولت بني عباس، خصوصا دراين عصر و زمان نمي شود.
علي اصغر رضواني
منابع:
1- من لا يحضره الفقيه ج2ص252
2- وسائل الشيعه ج3ص281 باب 20 ابواب لباس مصلي ج3
3- بحارالانوار ج45 ص188 وسائل الشيعه ج2ص890
4- كامل الزيارات ص67 بحارالانوار ج45 ص221 و 222
5- شرح ابن ابي الحديد ج16ص22
6- مقتل ابي محنف ص222 و 223
3- عيون الاخبار رضوان الآثار ص 109
4- من لا يحضر الفقيه ج1ص
