سلام علی اهل القبور بکربلاء
در میان شهرها و اماکن مذهبی جهان کمتر جایی را مشاهده میکنیم که مانند کربلا چنین محبوبیتی پیدا کردهباشد این محبوبیت نه تنها به مسلمانان و فرق اسلامی بلکه به سایر ادیان نیز بازمیگردد. احادیث و روایات نبوی و معصومین در باب کربلا آنقدر فراوان است که جای بحث باقی نمیماند در این میان ارادت خاص شیعیان به کربلا و حضرت حسین بن علی(ع) و یاران جای بحث دیگری است در این مقوله مختصری بسیار ناچیز از چگونگی ساخت و ساز تحولات در حرم مطهر و صحن و بارگاه حضرت امام حسین (ع) را نقل میکنیم شاید ره توشهای باشد برای عاشقان حسین(ع) و بالا رفتن سطح اطلاع دوستداران اهل بیت. شاید اولین زائران قبر مطهر همان طوائفی بودند که در اطراف کربلا ساکن بودن یکی از آن قبایل بنیاسد بودند که در قاضریه سکونت داشتند. اینان اولین کسانی بودند که بر محل حادثه عظیم کربلا حاضر شدند و پس از به خاکسپاری اجساد مطهر شهداء توسط امام سجاد (ع) و طائفه بنیاسد رفت و آمد زائران و در کنار آن ساخت و سازهایی بسیار ناچیز به صورت سایبان و حصار شروع گردید. مجموعه حرم مطهر کنونی دارای چند بخش است
گودال قتلگاه یا همان سرداب کنونی که توسط پلههایی با درب نقرهای به داخل حرم متصل شده است (زیارت این قسمت برای عموم آزاد نیست و در طول تاریخ حتی بزرگانی که قصد زیارت آنجا را داشتهاند چه بسیار از خود بیخود شده و گاهی حتی آنها را بیهوش از آن نقطه بیرون آوردهاند )
درست روی سرداب (قتلگاه) صندوق و ضریح مطهر قرار دارد که در طول تاریخ چندین بار این صندوق و ضریح تعویض و تعمیر گردیده است. اطلاع دقیقی از صندوقهای قبل از صندوق خاتمکاری شده و بسیار زیبای اهدایی توسط شاه اسماعیل صفوی در دست نیست. صندوق کنونی در عصر شاه طهماسب یا شاه سلطان حسین ساخته شد و تاریخ ساخت آن 1133 نوشته شده و در سال 1216 این صندوق در آتش سوخت ولی از بین نرفت و دوباره تعمیر گردید ( این آتشسوزی بنا به نوشته تاریخ توسط وهابیها صورت گرفت). این صندوق به صورت ششگوشه و بسیار زیبا با آیات قرآن و کندهکاریهای عالی با عاج از شاهکاریهای صنعت آن دوره است.
ضریح مقدس نیز چندین بار تعویض شده که میتوان از آنها نام برد 1- ضریح فولادی که سفیدرنگ بوده 2- ضریحی که از چوب و نقره ساخته شده بود 3- ضریحی که ناصرالدینشاه قاجار آن را اهداء کرد 4- ضریح نقره دیگری که آن هم ناصرالدینشاه تقدیم کرد که بعدها با تعویض با ضریح دیگری آنرا به سامراء بردند و بر روی قبر مطهر امام علیالنقی و امام حسن عسکری نهادند 5- ضریح کنونی که از هند توسط شیعیان ساخته شده است البته در سالهای اخیر ضریح دیگری در ایران در حال ساخت است طول شبکه ضریح کنونی 5/5 متر و عرض 5/4 متر و دارای 5 دهنه مشبک در طول و سه دهنه مشبک در عرض است در پیش رو با نقره آیه و لا تحسبن الذین قتلوا… و در بالای سر آیه نور و در آخر هم حدیث پیامبر به جابر ابن عبدالله انصاری در مورد کربلا و زیارت قبر حسین(ع) نگاشته شده است در بخشهای بعدی به چگونگی ساخت گنبد و صحن و سرای حسینی میپردازیم اما نخست ببینیم که شروع ساخت ضریح و صحن و سرا و ساختمان سازی از چه زمانی بوده است. به طور حتم از همان روز 11 محرم سال 61 هجری و درست بعد از خاکسپاری اجساد مطهر شهداء و آن هنگامی که امام سجاد (ع) با انگشت بر خاک قبر نوشت (( هذا قبرالحسین الذی قتلوه عطشانا)) علامت قبر حفظ شده و در طول تاریخ تکمیل شده است. هنگامیکه در سال 64 هجری یزید به هلاکت رسید و توابین قیام کردند و به کربلا رفتند قبر دارای سایبان و سقف بوده و حتی دربانانی بر آن بودند تا زمان هارونالرشید که قبر و ساختمان تخریب گردید و درخت سدری را هم که در کنار قبر روئیده بود قطع کرد و همچنین در زمان متوکل عباسی که بر قبر و صحن و سرا آب بستند و آنجا را شخم زدند و زائران را بسیار مورد آزار و اذیت قرار میدادند این برنامه ادامه داشت تا زمان المنصرکه زیارت قبر حسین (ع) آزاد گردید و ساختمانی و قبه و بارگاهی ساخته شد و دربانان و خادمهایی معین شد در زمان آل بویه که شیعی مذهب بودند آبادی این اماکن با جدیت دنبال گردید.
صحن حسینی محوطه اطراف حرم مطهر که دارای 7 درب میباشد با اسامی 1- بابالقبله 2- باب قاضیالحاجات 3- باب زینبیه 4- باب سلطانی 5- بابالسدره 6- باب بازار 7- بابالصافی یا (بینالحرمین)
دیوار همه دربها با کاشیکاریهای زیبایی نقش شدهاست
از ویژگیهای حرم مطهر وجود دو مسجد در بالای سر و پشت سر است. مسجد بالای سر در زمان بنی امیه و درست چند سال بعد از واقعه کربلا ساخته شده و مسجد پشت سر در زمان آل بویه ساخته شدهاست.
گنبد و گلدستهها
گنبد تا قبل از نادرشاه به صورت کاشیکاری بوده نادرشاه آنرا طلا گرفت و پس از او نادرالدینشاه قاجار آن را طلا کرد و طلاهای قبلی را برای گنبد حرم عسکرین بردند. ماذنه و گلدستهها توسط زن فتحلیشاه قاجار طلا گردید.
اطراف روضه منوره رواقها وجود دارد که آیینهکاری شده که آیینهکاریهای داخل رواق از سال 1295 شروع شده است و در زمان قاجاریه به اوج خود رسیدهاست
جالب توجه است بدانیم در دوران پهلوی هیچ اقدامی نشده است و هرچه هدایا و نذورات پرده توسط دوستداران و مردم تقدیم گردیده است.
با این اوصاف اگر بار دیگر تاریخ را مرور کنیم متوجه خواهیم شد که بارگاه حضرت حسین تاکنون چند بار مورد بازسازی قرار گرفتهاست 1- عمارتهای اولیه توسط بنیاسد و ساختن مسجد در همان سالهای نخست 2- عمارت بعد از هارونالرشید تا زمان متوکل (متوکل چهار بار اقدام به تخریب قبر نمود و ذخائر آنجا را غارت کرد) 3- عمارتی که عباسی ساخت از سال 247 تا 273 باقی بوده 4- بنای پادشاه طبرستان که معاصر با معتصم عباسی بود از سال 273 ت283
5- عمارت عضدالدله دیلمی در سال 369
6- عمارت حسن بن مفضل وزیر سلطانالدوله دیلمی 7- عمارت دوران آل بویه 8- از دوران آلبویه به بعد چند نوبت تخریب و بازسازی و تعمیرات صورت گرفتهاست تا شاهان صفوی و قاجار
رأسالحسین: در طول دورانهای مختلف راجع به محل دفن سر مقدس امام حسین اختلافاتی وجودداشته است.
گروهی دمشق و مدینه و گروهی در نجف میدانند عدهای نیز آن را در مصر و کوفه، ولی اکثریت شیعه را اعتقاد بر آن است که سر مبارک امامحسین به بدن امامحسین ملحق گردید و این کار توسط حضرت سجاد(ع) صورتگرفت.
در پایان به چند نکته دیگر اشاره میشود و آن قبر جناب حبیب ابن مظاهر یار باوفای امامحسین در درب ورودی حرم مطهر .
حرم ابراهیم مجاب در گوشه دیگری از حرم امامحسین و قبور مطهر هفتاد و دو تن در گوشه جنوبی حرم مطهر که گویا محوطهای که هماکنون به نان هفتاد و دو تن نامگذاری شده و دارای ضریح و پنجره فولاد است همان محل دفن شهداء است و پنجره فولاد هدیه انیسالوله همسر ناصرالدینشاه قاجار است این بود گوشهای بسیار ناچیزی از چگونگی ساخت و ساز حرم مطهر امام حسین(ع) و یاران باوفایش.
امید آنکه خداوند متعال زیارت کربلا و عتبات عالیات را نصیب همه دوستداران آن حضرت بگرداند و ما نیز چه در کنار حرمهای مطهر و چه در جاهای دور تا اندازه ممکن در ساخت و سازهایی که در چند سال اخیر شروع گردید سهمی پیدا کنیم.
اللهم الرزقنا فیالدنیا زیارۀ الحسین
و فی الاخرۀ شفاعۀ الحسین
حبیب خشایی / رمضان
1428
