سيد يعني چه و به چه كساني سيد مي گويند؟
سيد در لغت به معناي سرور، آقا، بزرگ و رئيس آمده است[1] و در اصطلاح از القابي است كه در عرف فارسي زبانان وشيعيان به كساني كه نسبتشان بواسطه فاطمه زهرا(س) به پيامبر اكرم(ص) منتهي مي شود گفته مي شود همچنين به كساني كه نسبشان به هاشم بن عبد مناف مي رسد اطلاق مي گردد. لذا به ساير هاشميّوني كه نسبتشان به حضرت علي(ع)، جعفر طيار، عقيل، طالب، عباس و حمزه سيدالشهداء مي رسد نيز سيد مي گويند.
ولي از آنجا نسل پيامبر(ص)بيشتر مورد توجه و احترام هستند لذا آنها از بقيه سادات معروف‌تر و مشخص‌ترند.
سيادت ائمه معصومين(ع)
از آنجا كه پيامبراكرم(ص) از طريق پسري نسلي نداشتند و پسرانشان دركودكي از دنيا رفتند نسل ايشان از طريق فاطمه زهرا(س) ادامه پيدا كرد لذا از يك سو سيادت آنها بواسطه انتسابشان به پيامبراكرم(ص) از طريق مادرشان فاطمه زهرا(س) است و از يك سو چون علي(ع) بواسطه پدرشان ابوطالب به هاشم بن عبدمناف منتسب مي باشند و سيد محسوب مي شوند از طريق پدري هم سيد مي باشند لذا ائمه معصومين(ع) هم از طرف مادری و هم از طرف پدری سيد مي باشند.
انتقال سيادت از مادر
انتساب از طريق مادر در جوامع هم امري رايج و پذيرفتني است و اسلام نيز براين امر صحه گذاشته است.
لذا كساني كه مادرشان سيده است هم سيد محسوب مي شوند ودر عرف به آنها ميرزا مي‌گويند.
اما تنها فرقي كه با ساداتي كه هم از طريق مادر و هم از طريق پدر سيد محسوب مي شوند دارند در احكام فقهی است كه فقها معتقدند به آنها خمس تعلق نمي گيرد و صدقه واجب به آنها اشكال ندارد در حالي كه به سادات ديگر خمس تعلق مي‌گيرد و صدقه حرام است.
سادات و تكاليف شرعي
اگرچه سادات به دليل انتسابشان به پيامبر(ص) داراي احترام ويژه‌اي هستند اما در انجام تكاليف شرعي و اخلاقي باديگر مسلمانان تفاوتي ندارند و امتيازي بر غير سادات ندارند و چه بسا بواسطه شرف انتساب به پيامبر(ص) مسئوليت بيشتري نيز دارند . امام رضا(ع) فرمودند: نيكوكاران ما(از سادات) اجرشان دو برابر و بدكاران ما (از سادات) گناهشان دوبرابر است اين گونه فرمايشات ائمه معصومين و مقابله با كساني كه در صدد ترويج تفكر حرام بودن آتش بر اولاد فاطمه(س) و توجيه كوتاهي و تقصيرات خود بودند نشان از عدم تفاوت و تبعيض بين سادات و غير سادات در تكاليف شرعي دارد.
وجوب احترام به سادات
در فرهنگ شيعه به دليل انتساب سادات به پيامبر اكرم(ص) احترام و توجه به آنان امري لازم و توهين و جسارت به آنان آثار وضعي و تكليفي خاصي را موجب مي شود. بزرگان علم تفسير از جمله آيت الله طباطبايي صاحب تفسير الميزان آيه قُل لا أَسئَلُكُم عَلَیهِ أَجراً إِلاَّ المَوَدَّةَ فِی القُربى را دليل وجوب احترام ودوستي سادات مي دانند علاوه برقرآن كريم در روايات نيز روايات گوناگوني در لزوم احترام ودوستي سادات و آثار و بركات مادي و معنوي آن به چشم مي خورد كه در اينجا به چند نمونه اشاره مي كنيم.
پيامبر اكرم(ص) مي فرمايند: « هركس مي خواهد به من صله كند به ذريه من صله كند.»
« هركس اولاد مرا ببيند وبا علاقه بر من صلوات بفرستد خداوند شنوايي گوش و بينايي چشم او را افزون مي‌نمايد.»
«اكرام كنيد خوبان ذريه مرا از براي خدا و بدان ايشان را از براي من» (تفسير روان جاويد ج1ص52)
«چهاردسته را در روز قيامت شفاعت مي كنم، هرچند با گناه اهل دنيا به صحراي محشر حاضر شوند آنكه اولاد مرا ياري كند.
آنكه از اموالش به اولاد تنگدستم كمك كند
كسي كه بازبان وقلب آنان را دوست بدارد.
آن كس كه درانجام حوائج و نيازهاي كسانيكه از ذريه من در تبعيد هستند یا رانده شده‌اند تلاش كند» (كافي ج4ص60)
علما و احترام به سادات
با نگاهي به زندگي علما و عرفاء بزرگ پي به اين نكته مي بريم كه آن بزرگواران احترام، دوستي و توجه به سادات را مهمترين عامل توفيقات خود مي‌دانند وديگران را نيز به رعايت اين امر توصيه كرده اند.
علامه حلي(ره) در پايان كتاب قواعد در وصيتنامه اي كه براي فرزندش نگاشته آورده است: برتو باد نيكي به اولاد پيامبر(ص) و پيوند با آنها. خداوند درباره آنها سفارش كرده است و دوستي آنان را مزد رسالت پيامبر(ص) قرار داده است.
آيت الله شيخ حسنعلي نخودكي اصفهاني و آيت الله شاه آبادي مهمترين اميد در بين اعمالشان را مودت نسبت به فرزندان فاطمه(س) بيان كرده‌اند.
فرزند آيت الله نخودكي مي گويد: پدرم با آنكه به عبادت و مجاهدت و رياضت و زيارت و اعتكاف در اماكن متبركه سخت مداومت و مراقبت داشت ليكن مي فرمود: روح همه اين اعمال خدمت با اخلاص به سادات و ذريه زهرا (س) است و بدون آن، اينگونه اعمال همچون جسمي بي جان مي باشد و‌آثاري برآنها مترتب نيست.
ايشان ازطريق كسب و كار روزي خود و خانواده اش را تحصيل مي كرد اما آنچه عايدش مي‌شد را نصف مي كرد. نصفي از آن را صرف سادات مي كرد و نصف ديگر را براي خانواده‌اش خرج مي‌نمود. (نشان از بي نشانها)
شيخ انصاری(ره) هرگاه سيدي را مي ديد ولو كودك بود دو دستش را به نشانه احترام روي سينه اش مي گذاشت و احترام مي كرد تا وقتي كه از كنارش رد مي شد.
شيخ مفيد(ره) يك بار در ميان درس بالاي منبر حدود ده بار بلند شد و نشست از ايشان پرسيدند اين چه كاري است كه انجام مي‌دهيد؟ ايشان فرمودند: علوي زاده اي جلوي در مسجد در حالي بازي كردن است هر بار كه در برابر من آيد به احترام او بر مي خيزم چرا كه روا نيست فرزند رسول خدا (ص)ايستاده باشد و من بلند نشوم.
كلام آخر:
با توجه به جايگاه والاي سادات و آثار و بركات احترام، دوستي و توجه به آنان، بجاست از يك سو سادات گرانقدر به ديد افتخار به جايگاه خود نگريسته و ضمن اينكه در گفتار و نوشتار لقب زيباي سيد را براي خود بكار مي گيرند. خود را مزين به نماد سبز سيادت نيز بنمايند و از سوي ديگر غير سادات با رواج فرهنگ احترام، دوستي و توجه ويژه نسبت به سادات گرانقدر خصوصا نزديكان و اطرافيان، ضمن بهره گيري از آثار و بركات دنيوي و اخروي آن احترام مودت و توجه خود به شخص پيامبر اكرم(ص) و فاطمه زهرا(س) و ائمه معصومين(ع) را به نمايش بگذارند.
[1] – مجمع البحرين ج3ص71
