آیت ا… مؤسس ميبدي
حاج شیخ عبدالکریم حائری مهرجردی فرزند محمّد جعفر و معروف به آیت ا… در موسس، عالم دینی سده ی چهاردهم هجری شمسی و متولّد روستای مهرجرد میبد است. برخي سال تولّد وی را 1242 هجری شمسی و برخی دیگر 1239 را سال ولادت او دانسته اند. شیخ عبد الکریم از همان دوران کودکی به خواندن و نوشتن علاقه نشان می داد امّا پدرش با وجود شوقی که به تحصیل پسر داشت عکس العملی نشان نمی داد چون در آن زمان در مهرجرد از مکتب و مدرسه خبری نبود ،تا این که یک روز یکی از بستگانش به نام میرابوجعفر که خود عالم و در کسوت روحانیّت بود به مهرجرد آمد و از همان دیدار اوّل آثار نبوغ را در سیمای این کودک مشاهده نمود . لذا مسؤلیت تحصیل عبدالکریم را عهده دار شده و با اجازه ی پدر و مادرش او را به اردکان برد و به مکتب سپرد . وی دروس مقدماتی را در اردکان نزد مجد العلماء اردکانی فرا گرفت. ایشان در ده سالگی به علّت فوت پدرش به مهرجرد باز گشت و پس از آن که چند سالی را در کنار مادرش سپری نمود برای ادامه تحصیل عازم حوزه ی علمیه یزد گردید. در یزد به مدر سه علمیه محمد تقی خان رفت و نزد آیات میرسیدعلی مدرس یزدی، سید یحیی مدرسی یزدی و سید حسین وامق به تحصیل ادبیات، فقه و اصول دوره ی سطح مشغول شد . سپس به شوق زیارت عتبات عالیات و تحصیل در حوزه های آنجا راهی عراق گردید. شیخ عبدالکریم در بدو ورود، حوزه ی علمیه کربلا را برگزید و در مدّت دو سال اقامت در آنجا دروس شرح لمعه و قوانین را از آیت ا.. فاضل اردکانی آموخت ،هم چنین از محضر درس حجت الاسلام علی بفرویی یزدی بهره برد. درآن زمان ریاست حوزه ی کربلا بر عهده ی آیت ا.. فاضل اردکانی بود و چون استاد ،کربلا را برای نبوغ شاگرد ش کوچک می دانست مقدمات سفر به حوزه ی علمیه سامرا، را برایش فراهم کرد و نامه ای که حاوی شرح معنویت و خصوصیات اخلاقی و خلاقیت های علمی عبدالکریم بود به میرزای بزرگ شیرازی مر جع تقلید وقت نوشت و او را با احترام به سامرا فرستاد. شیخ در سامرا دوره ی سطح را نزد شیخ فضل ا.. نوری و میرزا ابراهیم محلاتی به پایان رسانده . و سپس در درس خارج آیات عظام میرزای شیرازی و سید محمد فشارکی شرکت جست. وی پس از درگذشت آیت ا.. شیرازی به همراه دیگر استادش آیت ا.. فشارکی رهسپار نجف شد و تا سال 1287 ش از محضر ایات عظام اخوند خراسانی و سید کاظم طباطبایی یزدی بهره برد و به درجه ی اجتهاد رسید آیت ا… حائری بعد از درگذشت آیت ا.. فشارکی راهی کربلا شد و در حوزه ی علمیه ی کربلا مشغول تدریس شد و در این جا بود که لقب حائری را برای خود برگزید (حائر در لغت به معنای گودالی است که در آنجا آب جمع می شود. از این رو کربلا و قتلگاه شهدا را حائری می خوانند) وی در این زمان دو درس عمدة خارج اصول و فقه را تدریس می کرد و به عنوان کسی که آیت ا… شیرازی احتیاطات خود را به ایشان ارجاع داده بود، پاسخ گویی به مسایل دینی مردم را نیز عهده دار بود. وی در اواخر سال 1332دعوت مردم اراک را پذیرفت و به ایران سفر نمود آیت ا… حائری در اراک مدرسه ی علمیه سپهدار را رونقی دوباره بخشید و مدّت هشت سال بر مسند تدریس آن حوزه تکیه داشت و جوانان بیشماری را در دامان پر مهر خود پرورش داد آيت ا… حائری در مدت اقامت در اراک به قصد زیارت حضرت معصومه (س) سفری به قم می کنند و در همین مسافرت بحث از ماندن ایشان و تأسیس حوزه علمیه به میان می آید مرحوم آیت ا.. اراکی در خاطره ای نقل می کنند:پس از آن که آیت ا… حائری را به عنوان زیارتی عید نوروز به قم آوردند ایشان را مجبور کردند تا در صحن نو حضرت معصومه (س)نماز مغرب و عشا را به جماعت برپا کنند. بعد از اقامة نماز حاج شیخ محمد سلطان الواعظین تهرانی به توصیه علما به منبر می رود و مردم را این گونه تهيیج به نگهداری ایشان می کند ای اهل قم زمانی دعبل خزاعی به قم آمد و جبه ی امام رضا (ع) را به همراه آورد، شما نگذا شتید که جبه ي امام رضا (ع)را از شهرستان بیرون برند. این شخص علم امام رضا(ع)را به همراه آورده است، نگذارید که او از این جا برود. آیت ا… حائری مدّتی را در این باره فکر کردند و عاقبت قرار شد استخاره کنند، وقتی استخاره کردند این آیه آمد (و أتونی بـــأهلکُم أجمعین) حاجی شیخ با الهام از این آیه دستور داده بروند و اهل و عیالش را به قم بیاورند.
آثار و خدمات آیت ا… حائری
1- تأسیس حوزه ی علمیه قم
2- بیمارستان سهامی و فاطمی که به همّت والای آیت ا… حائری و از ثلث مرحوم سید محمّد فاطمی برای طلاب علوم دینی تأسیس شد و هنوز هم برقرار است .
3- احداث سدّ رودخانه قم
4- تعمیر مدارس فیضیه و دارالشفاء
5- احداث غسالخانه در کنار رودخانه ی قم که در آن زمان از کمبود های اساسی مردم قم بود .
6- بنای قلعه ی مبارک آباد برای افراد و خانواده هایی که خانه هایشان را در سیل ویرانگر قم از دست داده بودند . (هنوز این محل به نام کوچه ی رهبر در قم مشهور است . )
7- تألیف کتاب دُرالفواید در علم اصول فقه
8- تألیف کتاب پرارزش الصلوة
9- تأسیس کتابخانه ی مدرسه ی فیضیه که امروزه از پرارزشترین کتابخانه های ایران است و از لحاظ کمیّت و همچنین کیفیّت و محتوای کتب ، در میان کتابخانه های جهان اسلام کم نظیر ، بلکه بی نظیر است .
10- احداث گورستان آیت ا… حائری که امروزه به قبرستان حاج شیخ معروف است .
حضرت آیت ا… حائری علاوه بر آثاری که از خود به جای گذاشته به تربیت شاگردان بیشماری همّت گمارد که دنباله ی آن همچون انوار رحمت الهی ادامه دارد . مشهورترین شاگردان آیت ا… حائری عبارتند از آیت ا… حاج آقا بزرگ، آیت ا… میرزا خلیل کمره ای، آیت ا… روح ا… خمینی، آیت ا… شهاب الدین مرعشی نجفی، آیت ا… صدر الدین صدر، آیت ا… میرزا سید علی یثربی، آیت ا… سید محمّد تقی خوانساری، آیت ا… سید محمّد رضا گلپایگانی، آیت ا… سید محی الدین طالقانی، آیت ا… سید احمد خوانساری و بسیاری دیگر که هر یک خود سهم بسزایی در نشر فرهنگ غنی اسلام داشتند .
آیت ا… حائری دارای دو فرزند ذکور به نام های حاج مرتضی و حاج شیخ مهدی بودند که هر دو در سایه ی پدر خویش رشد و نمو پیدا کردند و هر دو از فقیهان و متکلّمان به نام بودند، حاج شیخ مرتضی در سال 1364 ش و حاج شیخ مهدی در سال 1378 ش به رحمت ایزدی پیوستند. و هم چنین سه دختر که به تربیت تاریخ تولد، همسر مرحوم حاج شیخ محمّد تويسرکانی، همسر مرحوم حاج شیخ احمد همدانی و همسر مرحوم آیت ا… سید محمّد محقّق داماد یزدی بودند.
آیت ا… حائری ارادت خاصی به اهل بیت (ع) داشتند، چه زمانی که در سامرا و نجف بودند و چه زمانی که در قم بودند. همیشه در صف جلو عزاداران حرکت می کردند و با شور خاصّی به امام حسین (ع) ابراز ارادت می نمودند. زمانی که در قم بودند همیشه قبل از درس خود روضه امام حسین (ع) می خواندند و با شنیدن نام ایشان اشک از چشمانشان جاری می شد و گاهی از خود بی خود شده و از حال می رفتند .
آیت ا… حائری پس از عمری تلاش و مجاهدت در راه بسط و گسترش اسلام و همچنین حفظ و حراست حوزه ی نو پای علمیه قم و صبر و استقامت در برابر مصیبت های وارده بر مسلمانان ایران طاقت و تحمّل خود را از دست داد و در آخرین روزهای زندگی خویش با دلی اندوهگین و تنی تب دار برای حفظ تلاش های چندین و چند ساله اش و اطمینان از آینده ی حوزه ی علمیه قم ، سه تن از فقها به نام های آیت ا… سید محمّد حجّت کوهکمری ، آیت ا… سید محمّد خوانساری و آیت ا… سید صدرالدین صدر را به نزد خود خواند و به عنوان خود، امور حوزه ی علمیه قم را به آنها سپرد و سرانجام در هفده ذیقعده سال 1355 هجری قمری پس از 81 سال عمر با برکت به دیار ابدی شتافت و بدن مطهّرش را در کنار حرم حضرت معصومه (س) به آغوش خاک سپردند .
روحش شاد و راهش پر رهرو باد .
سید منصور امامی میبدی
