شهادت حضرت سید الشهدا و احیاء در اقامه عزاداری و سوگواری و ذکر مصیبت های مذهبی اصلی ترین رسالت هیات ها و عزاداری هاست اما آنچه کمتر مورد توجه قرار گرفته هدف از برپایی این مراسمات و کارکرد این عزاداری هاست : یعنی کمک به تعالی جویی انسان در کنار عشق به اهل بیت(ع)
اما این تشکلات با گذشت زمان و سپری شدن ایام متفاوت شده و برای فعال نمودن ظرفیت بالای هیات ها نیازمند مدیریت علمی و کسب مهارت هستیم توجه به قشرهای مختلف افراد شرکت کننده ، توجه به گروه های سنی جوانان و سالمندان که هر کدام خواسته ، فکر و نیازمندیهای خاص خود را دارند لازمه برگزاری این مراسمات است. با این وصف مدیر یک هیات نه تنها باید از وجهه و طیب بالایی برخوردار باشد بلکه باید از دانش و مهارت ارتباطی نیز بقدر کافی برخوردار باشد در گذشته کسانی مدیر هیات می شدند که سال ها در کنار مدیران مجرب هیاتی خدمت کرده و تجربه و مهارت لازم را بدست آورده بودند .اما با گستردگی جامعه و پیچیدگی مسائل فرهنگی ضروریست تا امروزه مدیران هیات علاوه بر کسب تجربه، در هیات داری نیز مهارت یافته با اصول مهارت ارتباطی وبا شیوه های خاص آن آشنا شوند اهم این اصول در خصوص نوجوانان عبارت است از:
– سازماندهی نیروها و امکانات با توجه به علایق ، تواناییها هر فرد برای جذب و مشارکت بیشتر.
– برنامه ریزی مناسب وخلاقانه برای اجرای مطلوب و ارتقاء مراسم
– توان اجرای آموخته ها و گفته های فرد و آنچه در اسلام تاکید شده به صورت واقعی در رفتار فرد .
-اقدام شجاعانه برای اجراء به موقع تصمیم گیری ها و رفتار صحیح با افراد بخصوص کسانی که قصد اخلال در مراسمات را دارند.
– استفاده به موقع از موقعیت های گروهی و آموزش آنها برای ایفای نقش مربوطه ، همین طور فراهم ساختن فرصتی برای تمرین و نشان دادن این توانمندیها در زمان مناسب
- – پیش بینی فرصت های متعدد و یادگیری مهارتهای ارتباطی و حل مساله
- – – نشان دادن نیازهای اختصاصی و مشکلات رفتاری هر فرد به او به طور خصوصی و محرمانه
- ارتباط با پیکره بالا و پایین هیات از ریش سفیدان گرفته تا نوجوانان-
- – – خلاصه شناسایی افراد خلاق و جوان ، تشکیل گروه های فرهنگی و آماده سازی نیروی انسانی و انجام امور فرهنگی چون اردوها و سفر های مذهبی ، پر کردن اوقات فراغت جوانان، تهیه نشریات فرهنگی و هر آنچه ارتباط را تسهیل می کند.
- مدیران هیات باید افرادی سرشناس ،خوشنام ،مومن، با تجربه و با جذبه و در تصمیم گیری مقتدر باشند، تا اعضای هیات به شخصیت او تکیه نموده و رهبری وی را بپذیرند. علاوه برا ین ،حسن شهرت مدیر هیات نیز می تواند عامل مهمی باشد برای این که مردم با توجه به نیت او ، با میل در مراسمی که هیات مهیا نموده ، شرکت کنند.مدیران این تشکل ها می بایست در نگاه جوانان و مردم دارای اعتبار باشند اعتبار به این معنا که چقدر جوانان او را قبول داشته و حرفش را می پذیرند این اعتبار و حسن شهرت وابسته به چند موضوع می باشد. تخصص و تبحر فرد در این حوزه، مهم بودن فرد که خود تحت تاثیرپایگاه اجتماعی ، نفوذ وی در بین مردم و میزان تجربیاتشان است .خیر خواهی و خلوص نیت و داشتن درایت و بینش سبب تاثیر در گفتار و کردار فرد شده و در جذب جوانان برای مراسمات موثر است. بدیهی است که” سخنی که از دل بر آید لاجرم بر دل نشیند”. همین طور مدیران هیات می بایستی ارتباط خود را با نسل جوان در فضایی صمیمی برقرار کنند زیرا هر ارتباط موفقی مستلزم فروتنی و برخورد خوش می باشد لازمه این موضوع آن است که مهارتهای اجتماعی را در ارتباط با دیگران بدانند. این مهارت ها شامل خصوصیات افراد ، مهارت در ارتباط با دیگری، مهارت در گوش دادن ، مهارت در همدلی کردن و مهارت در ارتباط غیر کلامی و در تشخیص احساسات است. کردار و رفتار مدیر هیات و مشاهده این رفتار توسط جوانان در این خصوص اهمیت بالایی دارد.” دو صد گفته چون نیم کردار نیست”توجه مدیر هیات به ابزارهای ارتباطی و نحوه تاثیر گذاری آن بر مخاطب یکی دیگر از رموز موفقیت برای جذب و تعامل مناسب افراد در هیات ها و عزاداری ها می باشد لذا می بایست اطلاعات فراوان در مورد ابزارهای جدید داشته و در به کارگیری و استفاده مطلوب از آن توانمند باشد . اسلام برای رهبری و هدایت نسل جوان وسیله و روش ثابتی معین نکرده ، بلکه یافتن روش های هدایت جوانان می تواند با توجه به عامل زمان و مکان و فرهنگ ، شرایط و افراد متفاوت باشد. هر زمانی وسیله ارتباطی خاص آن دوره را می طلبد بطور حتم به کار بردن ابزارهای ارتباطی جدید با توجه به آشنایی نسل جوان با آن می تواند بر محتوای پیامی که ما قصد انتقال آن را داریم بیافزاید. ابزارهای ارتباطی مثل صحبت رو در رو ، سخنرانی و .. همه باید ساده و صمیمی باشد. همه ما خوب می دانیم تلاش برای قانع کردن جوانان نیازمند بیان فصیح و بلیغ است بنابراین مربیان و مبلغان دینی باید با به کارگیری به موقع کلام و مفاهیم مناسب با نسل جوان روبرو شوند و ضمن مجهز بودن به زبان و لهجه آن زمان،پیام جوانان را شنیده و متناسب با نیازهایشان آنها را با قواعد و مراسمات آشنا کرده و با آنها سخن بگویند طبیعتا سخنان باید در جای خود و متناسب با موقعیت بیان شود. در غیر این صورت علاوه بر این اینکه متوجه نیازها و خواسته آنها نمی شوند بلکه به خاطر همین ندانستن و نفهمیدن، ارتباط ها به سمت خصومت می رود و سبب می شود جوانان در ابتدا از آن دستجات و بعد از مدتی نسبت به تمام مراسم های مذهبی سوءگیری پیدا کرده و فاصله بگیرند. به همین دلیل می بایست با هر کس مطابق فهم و درک و شناخت او صحبت کنند. اگر شناخت کافی نباشد و در این خصوص تلاش نکنند سبب می شود ناخواسته نظرات خود را به دیگران تحمیل کرده و موجب آزار روحی دیگران شوند و خودخواه دیده شوند. اگر با افراد بی منطق در مراسم روبرو شدند تا حد امکان باید با گذشت و با احتیاط با آنها رفتار کرده واز شروع بحث های بی مورد خودداری تا به آرامش نزدیک شوند.
- مدیران هیات باید افرادی مثبت اندیش باشند داشتن اندیشه مثبت سبب می شود ضمیر باطن فرد مرتبا خوشبینی را به او دیکته کند و این حالت در وی به وجود آید در مقابل اگر فردی نکات منفی هر موضوع یا گفته ایی را در نظر بگیرد تمام وقایع و سخن دیگران را از جنبه منفی تجزیه و تحلیل کرده و این سبب فشار عصبی و بد بینی فرد بخصوص در ارتباط با دیگران می شود . شناخت کافی از خود به ما کمک می کند تصویر واقع بینانه ای از خود داشته باشیم و حقوق و مسئولیت هایمان را بهتر بشناسیم شناخت نقطه ضعف ها ی خود می تواند در رها شدن از این افکار و ارتباط مناسب با دیگران مفید واقع شود. مبلغ ، مربی و هر که می خواهد بخصوص با جوانان ارتباط برقرار کند بایستی آراستگی را مد نظر قرار داده و در پوشیدن لباس ، اصلاح سر و صورت، پاکیزگی بدن و محل کار و زندگی و حرکاتش دقت کافی داشته باشد. اگر مدیران هیات به این موضوع فکر کنند که خوبی و بدی موجود مستقیما به عملکرد فردی آنها بستگی دارد زمانیکه مسئولیت این مراسمات را می پذیرند می توان انتظار داشت که تغییرات شگرفی را در خود و زندگی و عملکردشان داشته باشند باید تصمیم بگیرند که خود نه اوضاع و احوال پیرامونشان را تغییر دهند با این روش می توان خیلی موثرتر عمل کرد.
- در شرایط کنونی با نسل جدیدی مواجه هستیم که دنبال نواوری، خلاقیت و ابتکار در تمام مسائل پیرامون خود می باشند.تربیت دینی نوجوان در دنیای پر تلاطم امروز امری ضروری است و جهت دهی و کمک به وی سبب می شود این مسیر را به سلامت طی کند لذا هیات های مذهبی به عنوان یک نهاد اثرگذار و فعال در حوزه دین لازم است با استفاده از همه ظرفیت های موجود با جذب جوانان خوش فکر در هیات ها از طرح ، برنامه و ایده های خلاقانه آنها در کارها استفاده کنند.بحران هویت و تردید و ابهام در مسائل مذهبی معمولا به صورت افراط و تفریط و انحراف نوجوانان از مذهب بروز می کند و در این میان عملکرد بد برخی متولیان دین و اینکه نوجوانان مذهب را به خوبی نمی شناسند سبب دور شدن جوانان از مراسمات و به تبع آن دین گریزی در آنان می شود. تلاش در جهت درونی کردن مذهب و آشنایی کودکانمان از ابتدا با مسائل دینی و بردن آنها در مراسمات ، رفع مشکلات مذهبی و شناخت نسل جوان و ارائه پیام متناسب با شرایط کنونی ، جذاب بیان شدن فلسفه دین و اصول عبادی، خلوص نیت و الگو بودن کسانی که این مراسمات را اجرا می کنند همه در جذب جوانان به این موضوعات موثر است. برای مصونیت بخشی جوانان از آسیب های اجتماعی و هدایت آنها به سمت مراسمات مذهبی لازم است در دل جوانان جایی برای خود باز کنیم و با ارتباطات موثر اجتماعی هست که جوانان می توانند به رشد مطلوب در رفتار و ارتباط خود برسند در کشور ما جوانان کثیری به صورت خود جوش با علاقه زیاد در دستجات عزاداری و مناسبت های مذهبی حاضر میشوند و هدایت برنامه ها را بر عهده می گیرند.لذا فروتنی و برخورد نیک با نسل جوان اثر مستقیم در عملکرد مبلغان دینی دارد و اگر مدیران و مبلغان جامعه با راهبرهای ارتباط با جوانان آشنایی کافی داشته باشند قطعا می توانند ضمن خوشبین کردن افراد نسبت به خود با ارائه رفتار ارتباطی کارامد، سازنده و موثر مسائل جوانان را به نحو شایسته ایی حل نمایند.
نویسنده : فاطمه محمدی
کارشناس ارشد مشاوره
