چند سالی است که در شهرمان میبد شاهد ظهور و بروز هیاتها و به تبع آن مداحیهایی با شکل و سبک جدید هستیم. البته این نوع عزاداری ها دیر پایی است که در تهران و کلان شهرها رایج است و به تبع آن در شهرستانهای کوچکتر، مخصوصا میبد، چند سالی است رشد و گسترش روز افزونی داشته است.
با نگاهی به دوران از پس انقلاب تاکنون، مداحی نیز مانند دیگر پدیده های اجتماعی و فرهنگی، متاثر از شرایط ایجاد شده در جامعه دچار تغییرات بنیادی شده است. شرایط پس از انقلاب، نیاز به ایجاد شور و هیجان برای رزمندگان در زمان جنگ، به گونه ای که تا قبل از آن مداحان در کنار روحانیون نقش ثانویه ای را در عزاداری ایفا می کردند، اما به خاطر شرایط پیش آمده در زمان جنگ ،مداحان کارکرد مستقلی پیدا کرده و این روند تاکنون نیز ادامه داشته است. همچنین شکل گیری جریانهای مختلف فکری در جامعه، گسترش نگرشهای خاص در عرصه دین و واقعه عاشورا، توجه به مراسم های دینی، فراگیری برنامه های مذهبی بواسطه رسانه، جوانی جامعه، شرایط بین المللی و غیره موجب ایجاد این تغییرات شده اند.
به عبارتی دیگر شرایط فرهنگی و اجتماعی جدید، علایق و سلایق نسل جدید، توجه به هیجان و شور در مراسم، به جای تعمق و تفکر در پیام مراسم و یا به عبارتی توجه به حاشیه تا متن دین، نگاه به مداحی به عنوان یک شغل و مهمتر از همه رسانه ای شدن مراسم عزاداری تا اندازه زیادی باعث شکل گیری نوع جدیدی از عزاداری شده است.
همچنین ورود تکنولوژی های جدید رسانه ای از قبیل رادیو، تلویزیون، ویدئو و فیلم، ماهواره و اینترنت در میان جامعه، افکار عمومی را به خود جلب نموده و در زمینه های مختلف اجتماعی و فرهنگی، مردم را تحت تاثیر قرار داده است. به خصوص در مورد مراسم عزاداری که ورود رسانه ها در مراسم های عزاداری موجب شکل گیری نظم جدیدی در هیاتهای مذهبی گردیده است.
سیستم نور پردازی و صوتی حرفه ای، صدای خوب مداح، بکارگیری موسیقی جذاب در نوحه ها، توانایی بالای مداحان در جذب مخاطبین به نوعی که اکثر این مداحان برای نوجوانان و جوانان حکم ستاره داشته و جوانان از آنها تقلید می کنند، تاریک نمودن فضای مراسم، برهنه شدن عزاداران، روشن نمودن فضایی که مداح در آن قرار گرفته و مدیریت مراسم را به عهده دارد و تزریق هیجان و شور به مخاطبین به کمک فردی بعنوان میدان دار و انجام حرکات کارناوالی، از خصوصیات خاص این گونه مراسم های عزاداری است.حتی نوع پوشش مداح نیز بر خلاف مداحان سنتی که اغلب با کت و شلوار در مراسها ظاهر می شوند، متفاوت و معمولا تی شرتهای مشکی می باشد.
اما نکته حائز اهمیت اینکه، در اینگونه مداحی ها معمولا از اشعاری استفاده می شود که بیشتر در قالب تصنیف، ترانه و ادبیات عامیانه است. ادبیاتی که تا حدود زیادی بیانگر عاطفه و احساس مذهبی است و کمتر ناظر به بیان مسائل اخلاقی و مباحث جدی فکری و اعتقادی است.
بر خلاف مداحی های سنتی که بیشتر بر توصیف مظلومیت اهل بیت(ع) تاکید داشته و از ادبیات رسمی، با درون مایه احساسی و اخلاقی استفاده می کنند، مداحی های جدید دارای درون مایه احساسی و عاطفی، تحقیرآمیز و محتوایی با مضمون عشق زمینی و ارادت به مولا و مراد، سبک شور و هیجان آفرینی زیاد می باشند. در واقع در مداحی های سنتی به متن و محتوا ی نوحه ها بیشتر توجه می شد. در صورتی که در عزاداری های مدرن که شاهد آن هستیم، توجه به امور حاشیه ای مثل توجه به فرم وصورت و نوع پوشش نمود بیشتری دارد. به عبارتی تفاوت بین عزاداری های سنتی و مدرن بر مبنای نوع متن و محتوا، سبک و نحوه اجرای موسیقی ، آهنگ و لحن و شکل و ظاهر اجرا می باشد.
به هر حال ظهور شکل جدید هیاتهاو به تبع آن مداحی ها که در میبد نیز چند سالی است نمود پیدا کرده، و هر ساله شاهد گسترش و رواج روز افزون آنها از سوی مردم به ویژه جوانان هستیم، جای بسی تامل و توجه دارد. چرا که عدم اهتمام و توجه به این مهم، می تواند عواقبی در جامعه، به ویژه در عرصه دینداری مردم داشته باشد. چرا که دست کم یکی از مهم ترین پیامدهای آن می تواند فاصله گرفتن جوانان از اصول، مفاهیم و دستورات ارائه شده در متون دینی، بواسطه محتوای ضعیف مداحی ها باشد و تاکید بر هیجان آفرینی و بعد عاطفی مداحی ها، سبب ایجاد ذائقه دینداری خاصی در بین عزاداران شود.
در شرایطی که مسوولان نظام، مخصوصا مقام معظم رهبری، بر الگوسازی از عزاداری سنتی مردم استان یزد تاکید دارند، و حتی در دهه اول محرم سال گذشته شاهد تمجید معظم له از هیاتهای عزاداری یزد بخصوص هیات باغ گندم بودیم، جا دارد مسئولین امور تبلیغی شهرستان و هیات امنای مساجد و حسینیه ها با هم اندیشی و الگوسازی، نسبت به تقویت شیوه های عزاداری سنتی در محلات شهرستان تلاش مضاعفی را از خود نشان داده و ضمن حفظ انسجام و ایجاد همدلی و همچنین استفاده مناسب از ظرفیتهای فرهنگی بوجود آمده در شهرستان، مدیریت فرهنگی لازم را در امور عزاداری به عمل آورند.
سید حسن خیر اللهی
